پرورش کرم ابریشم

مقدمه
کرم ابریشم را خدا با تمام خاصیتش برای اتمام حجت برای بشریت خلق کرده است تاکه انسان از این موجود آفریده شده برایش در زندگی عبرت بگیرند و غافل از حال و احوال خویش نباشند.
کرم ابریشم حریص ترین حیوان موجود , در جامعه حیوانات می باشد که با تولید ابریشم خدا وجود کوچک او را نعمتی قرار است که بشریت در انواع و اقسام بتواند از این حیوان کوچک بهره و سود ببرند.

               پر واضح است که رشد و شکوفائی و در نهایت قطع وابستگی اقتصادی هر ملتی به اجانب در گرو همت مردم آن کشور در رشد و ازدیاد تولیدات اعم از کشاورزی ؛ صنعتی و... می باشد. با توجه باینکه سیاست دولت جمهوری اسلامی در بعد استقلال  اقتصادی  و توسعه ، محوریت را کشاورزی قرار داده است ، لذا می بایست توجه خاصی به این بخش و زیربخشهای این قسمت از تولیدات شود. بخصوص در تولید فرآورده هائی که جنبه ارزآوری و نیز جنبه صادراتی بیشتری داشته باشد. در اینخصوص باید از روستا  و روستائی شروع کرد و بروستا میبایست بعنوان یکی از مهمترین پایگاههای توسعه و استقلال اقتصادی کشور نگریست.
     در رابطه با جنبه صادراتی و ارزآوری داشتن فعالیتها ،  یکی ازفعالیتها در زیربخشهای کشاورزی ؛ موضوع پرورش کرم ابریشم و نوغانداری میتواند مطرح باشد که ما در زیر بصورت اجمال هدف و ضرورت و توجیه و مقایسه اقتصادی و... طرح را تشریح می نمائیم.

      هدف :
            هدف هر طرحی بالطبع میتواند دارای چند یا چندین بعد باشد. در طرح مورد نظر ما ، هدف ، ضمن اینکه تلاشی در حد توان بعنوان یک مسلمان و پیرو خط امام در جهت قطع وابستگی اقتصادی و کمک به امر صادرات محصولی که مقداری ارز را بداخل مملکت میکشاند  ، میباشد؛ کوششی هم است در جهت ترویج و توسعه این رشته از کار در منطقه که هم استعداد زمین به لحاظ ایجاد توتستان و هم استعداد مردم در جهت نوغانکاری آماده میباشد. مضافا باینکه کسب روزی حلال و تامین معاش خود و خانواده نیز در کنار ایجاد اشتغال موثر مطمح نظر میباشد.
     در روستا به تجربه ثابت شده است که یک کار مفید تا بدوا بوسیله یک یا چند نفر شروع نشود و مردم با چشم خویش ثمره مفید آنرا نبینند؛ کمتر اقبال پیدا میکنند. بلحاظ اینکه در روستا و حتی منطقه ما ، زمینهای بی بلامانع و حتی حیاط و حاشیه روستا و ساختمانهای مسکونی مردم ، زمینهائی یافت میشود که مردم میتوانند بعنوان شغل دوم خویش در اوقات بیکاری اقدام به این امر بنمایند. این موضوع  در عدم مهاجرت لااقل فصلی مردم و خالی نماندن روستا هم بسیار موثر است. از طرفی جنبه اشتغالزائی درخوری را هم دارد و کاریست تقریبا بطور کامل " کاربر " نه " سرمایه بر ". از طرفی هم ایجاد یک منبع درآمد بسیار خوب جهت فقرزدائی و دلگرمی روستائیان میتواند مثمر ثمر باشد.
     توجیه اقتصادی طرح :
   پرورش کرم ابریشم ، خوشبختانه دارای مزایای متعددی است که دقیقا با فرهنگ و سطح فکری و توان اقتصادی و مالی مردم به جهت آسان بودن عملی آن ، کاریست کاملا شدنی و قابل اجراء.
     اولا –     هیچگونه وسایل و ابزار و آلات ماشینی خاصی فعلا در این امر دخیل نیست.
     ثانیا -     در مدت زمان محدودی ( حداکثر 45 روز ) تولید میشود.
     ثالثا -     سرمایه چندانی جهت اقدام بکار نمیخواهد؛ فقط درخت توت تنها مسئله مهم این طرح میباشد ، که آنهم شرائطش فراهم است.
     رابعا -    هیچگونه تکنولوژی پیچیده در امر تولید و بهره برداری آن دخیل نیست.
     خامسا -  ریسک کردن در این کار برای هر روستائی امکان پذیر است. چون در صورت عدم توفیق
  احتمالی هم ضرر چندانی نمی بیند. و دیگر گزینه های قابل بحث .....
     در توجیه اقتصادی طرح لازم است ابتداء یک مقایسه ای بین میزان عایدی ائی که برای یک کشاورز در سطح یک هکتار زمین با کشت برنج بدست می آید ،  با تولید ابریشم در همان سطح بنمائیم.
      هزینه ها ( بطور مجمل ) :
     مقدار امکاناتی را که برای کشت یکساله برنج در سطح یک هکتار زمین بکار میرود عبارتند از :
1-     تراکتور دو(2) روز + تیلر پنج (5) روز + سوخت و دستمزد و...             80000 ریال
2-     دستمزدهای نیروی انسانی در طول کار                                             200000 ریال
3-     هزینه کود و سم و علف کش و... بطور میانگین در هر هکتار                   25000  ریال
4-     حق میرآب و هزینه های آبیاری                                                        15000  ریال
5-     هزینه های متفرقه ( پیش بینی نشده ) حدود                                          30000  ریال
مجموع هزینه ها (بطور تقریب به یقین)...................    350000  ریال 
     عایدی و درآمد :
     میزان عایدی ( درآمد ) در یک هکتار ، آنهم اگر مشکلاتی مثل آبرسانی بموقع ، آفات زدگی و دلالی گری و امثالهم ، در خوشبینانه ترین حالت ، عارض نشود ، در زمینهای نه چندان مرغوب منطقه مورد بحث ، در هر هکتار حداکثر سی (30) خروار شالی که به قیمت متوسط هر خروار سی هزار(30000) ریال ؛ کلا رقمی حدود نود هزار تومان (900000 ریال ) میشود که اگر از این درآمد ناخالص مبالغ هزینه ها را کسر نمائیم ، چیزی حدود پنجاه هزار تومان (500000 ریال ) درآمد عاید کشاورز شالی کار میگردد، تازه آنهم کشاورزی که دارای 7 نفر تحت تکفل میباشد.
      ولی اگر کار پرورش کرم ابریشم در سطح یک هکتار اجراء شود جریان هزینه فائده آن بطور خلاصه بشرح زیر است : ( لازم بتوضیح است که نگارنده این سطور طی یک مسافرت به استان گیلان و بازدید از چندین نهالستان و مشاوره با چند تن از نوغانداران این اطلاعات را کسب نموده است )
     امکانات لازم برای کار ( هزینه ها ) :
1-     فقط درخت توت + یک انبار معمولی کوچک.
2-     نیروی انسانی برای هر هکتار ؛ تقریبا دو نفر ( حد کف نیرو )
3-     مدت زمان لازم برای پرورش و تولید و کسب محصول حداکثر 45 روز.
     شیوه کار :
      در سطح یک هکتار تعداد 6250 اصله نهال توت کاشته میشود که ردیف کاشت نهال در سطح افقی بفاصله 80 سانتی متر و در سطح عمودی حدود 2 متر می باشد.

     بعد از کاشت نهال حداکثر 2 سال بعد نهال به 80 سانتیمتر که طول تقریبا استاندارد  آن است میرسد.
     در هر هکتار از نهالستان توت میتوان سی (30) جعبه  تخم نوغان پرورش داد چون هر جعبه تخم نوغان که حاوی 20000 تخم کرم ابریشم میباشد، حداکثر 600 کیلو برگ توت نیاز دارد و از طرفی در یک هکتار میتوان تا سی (30) تن برگ تولید کرد که کلا با در نظر گرفتن ضایعات و غیره براحتی میتوان سی (30)  جعبه تخم نوغان را پرورش داد.
     در صورت جدیت در اجرای طرح در هر سال میتوان تا سه (3) بار اقدام به پرورش کرد . یعنی در سه دوره  45 روزه که جمعا 135 روز در سال میباشد.
     در هر جعبه تخم نوغان میتوان حدود سی (30) کیلو پیله تر را بعمل آورد. هر کیلو پیله تر در شرائط فعلی در بازار بین 800 تا 1000 تومان  ( بسته به درصد کیفیت محصول حتی بیشتر ) قیمت دارد. یعنی حدود سی هزار تومان (300000 ریال ) در هر جعبه . حال اگر در هر هکتار سی (30) جعبه پرورش یابد ، درآمد هر نوغاندار در هر هکتار حدود نه میلیون ریال ( 900000 تومان ) خواهد شد.

     با مقایسه اجمالی بین دو نوع محصول فوق ( برنج و ابریشم ) تفاوت میزان درآمد دقیقا مشخص میگردد. یعنی چیزی بالغ بر بیست ( 20 ) برابر بین عایدی این دو محصول تفاوت وجود دارد. و درآمد ابریشم تقریبا بیست (20) برابر درآمد برنج  میباشد.
     از اینها بگذریم؛ ضرورت عقلی و منطقی اقتضاء میکند که استعداد زمین را در نوع کاشت محصول در نظر بگیریم.
     موضوع دیگر همانگونه که در بدو این مقایسه گفته آمد جنبه ارزآوری محصول میباشد. میدانیم که محصول ابریشم و نخ آن بعنوان مواد خام برای فرش های اعلاء که یکی از مهمترین اقلام صادرات غیر نفتی کشور میباشد، مطرح است. حال بگذریم از اینکه در پارچه بافی و... همبکار میرود و این موضوع با توجه به سیاست دولت خدمتگزار کاری است کاملا اقتصادی./.
   همانگونه که پیداست این توضیحات در اردیبهشت ماه سال 68 یعنی بیش از یک و نیم دهه پیش از این بوسیله اینجانب نگاشته شده بود که بالتبع آمار و ارقام و هزینه ها و... و حتی انشاء مطلب نیز در حال و هوای آن دوره میباشد. نکته قابل ذکر آنکه اینجانب بعنوان اولین نوغاندار در روستای سوربن در سال 1367 هجری شمسی  بصورت آزمایشی و با خرید سه جعبه تخم نوغان اینکار را در روستای سوربن انجام داده ام که بعد از آن انگیزه ای برای تشویق برادرم به اجرای این طرح بوده است که منجر به این مکاتبه البته بی نتیجه گردید. اینجانب حتی برای تحقیق و بررسی سفری را هم به استان گیلان داشته و از چند مزرعه توتستان که از واریته های پاکوتاه و پهن برگ استفاده میکردند ؛ بازدید نموده و طی مصاحبه و مشاهداتی که با تولیدکنندگان آن داشتم اطلاعات تقریبا کاملی را از چگونگی تولید  تا بازاریابی و... را حاصل نموده که شمه هائی را در گزارش مقایسه ای و بسیار اجمالی فوق ملاحظه میفرمائید. بقول یک دوست شوخ طبع ؛ حداقل ثمره این کار ثبت این رکورد در تاریخ روستای سوربن بعنوان اولین نوغاندار و ایضا تا این تاریخ بعنوان آخرین آن هم حتی ، میباشد.

پروانه  کرم ابریشم
 
 یکی از حشرات بسیار سودمند پروانه کرم ابریشم است که در صنعت نوغانداری درامدهای کلانی را نصیب جامعه می کند.این صنعت در ایران جای خود را پیدا کرده است و اهمیت این حشره به درستی شناخته شده است.‬۸۰هزار خانوار کشاورز در استانهای گیلان، گلستان، مازندران، خراسان، آذربایجان شرقی، اصفهان و فارس در کنار کار کشاورزی به پرورش کرم ابریشم اشتغال دارند که ازاین تعداد ‪ ۴۰‬هزار خانوار آن در گیلان زندگی می‌کنند.نوغانداران کشور هر سال حدود سه هزارو ‪ ۵۰۰‬تن پیله تر تولید می‌کنند که در کارگاههای سنتی به نخ خالص ابریشم تبدیل می‌شود و به مصرف بافت فرشهای ابریشمی می‌رسد.
 
کرم ابریشم پس از حدود ‪ ۴۵‬تا ‪ ۶۰‬روز نگهداری و تغذیه با برگ درخت توت به دور خود پیله می‌تند. پیله تر قبل از آنکه کرم داخل آن به پروانه تبدیل شود در کارگاهها و کارخانه‌های پیله خشک کنی، خشک و سپس نخ کشی می‌شود.
پرورش کرم ابریشم از نقطه نظر بازگشت سرمایه گذاری نسبتا سریع است. این فعالیت می تواند به عنوان منبع درآمد ارزی کشور از طریق تولید مواد خام,‌ نخ ابریشم قالی, تولید پارچه ابریشمی و سایر فعالیت های مربوط به صنعت ابریشم قرارگیرد. با توجه به توسعه این بخش تولیدی, فرصت زیادی برای توسعه صنایع دستی فراهم می شود که توسعه این بخش صنعت به نوبه خود کمک فراوانی به جامعه روستایی خواهد نمود و باعث بکارگیری نیروهای مازاد بخش کشاورزی و زنان روستایی را فراهم خواهد ساخت.
برای تهیه الیاف ابریشم, کرم ابریشم را در مکانهایی به نام تلنبار نگهداری کرده و با برگ توت تغذیه می کنند. کرم ابریشم پس از طی مراحل لاروی اقدام به تنیدن پیله به دور خود می کند. پس از تکمیل پیله تنی به فاصله یک تا دو روز اقدام به خشک کردن پیله ها به یکی از سه روش زیر عمل می کنند:‌الف) روش گرمای خشک بوسیله حرارت مستقیم آفتاب داغ ب) روش گرمای مرطوب با بخار آب ج) روش مرکب با استفاده از دو روش فوق به صورت توام
مواد مورد نیاز نوغان (کرم ابریشم) و برگ درخت توت می باشد.
در پى گسترش الیاف و ابریشم هاى مصنوعى و به انزوا کشیده شدن صنعت ابریشم، انستیتو ملى علوم کشاورزى زیستى (NIAS) واقع در تسوکوبا به فکر پرورش کرم هاى ابریشم تراریختى (تغییریافته ژنتیکى) افتاد که بتوانند به جاى ابریشم پروتئین تولید کنند. شرکت صنایع توراى (Toray) که در زمینه تولید الیاف، فرآورده هاى دارویى و تجهیزات پزشکى فعالیت دارد در ناحیه اهیم (Ehime) دست به ایجاد کارخانه اى موسوم به «کارخانه حشرات» زده است که محصول آن پروتئینى به نام اینترفرون است که معمولاً در درمان عفونت هاى ویروسى سگ ها و گربه ها مورد استفاده قرار مى گیرد.
کرم هاى ابریشم پس از دریافت نوعى ویروس تغییریافته ژنتیکى به قفسه هاى خاصى انتقال پیدا مى کنند و آن قدر در آنجا نگهدارى مى شوند تا ویروس هاى موجود در بدن آنها رشد کند.
ژاپن در راس کشورهاى پرورش دهنده کرم هاى ابریشم قرار دارد. براساس گزارش هاى ارائه شده بیش از هزار گونه کرم ابریشم در جهان وجود دارد که ژاپن قادر به پرورش و تولید بیش از ۶۰۰ نوع از آنها است. فعالیت تحقیقاتی ذکر شده بالا نیز توسط سازمان فرآورده هاى دارویى حیوانات  که در ژاپن مستقر است صورت میگیرد.