ایمنی برق

در صنعت برق اگر ایمنی رعایت نشود ، خطر برق گرفتگی حتمی است. بنابراین قبل از دست زدن به سیم یا ادوات برقی جهت تعمیر و یا هر گونه بازرسی بایستی حتماً جریان برق در مدار قطع بوده و مطمئن باشید که جریان برق وجود ندارد و آزمایش وجود یا عدم وجود جریان برق توسط فازمتر صورت میگیرد.

مقاومت الکتریکی :

            مقاومت در برابر جریان الکتریسیته را مقاومت الکتریکی گویند و واحد اندازه گیری آن اهم می‌باشد.جدول زیر مقاومت بدن انسان را در مقابل جریان الکتریسیته نشان می‌دهد.

مقاومت بر حسب اهم	اجزای بدن
100000 تا 600000	پوست خشک
1000	پوست خیس
400 تا 600	دست و یا اندام داخلی
100	گوش تا گوش

 سیستم ارت وسایل برقی :

            ازآنجائی که مقاومت سیم در برابر جریان برق از مقاومت بدن انسان کمتر است چنانچه دستگاه برقی ما بوسیله یک سیم به زمین وصل شود ، جریان برق از طریق این سیم به زمین منتقل خواهد شد.دستگاههای برقی سیار بوسیله سیمی که در دو شاخه آن تعبیه شده به پریز مخصوص متصل می گردد. برای دستگاهها و سازههای بزرگ باید تمامی کابلها به یک نقطه به نام چاه ارت EARTH PEAT  متصل گردند.

پاره‌ای از اصول اولیه ایمنی برق :

1.       قبل از شروع تعمیر وسایل برقی حتماً مجوز لازم را اخذ نمائید.

2.       قبل از شروع به کار (تعمیر) کلید اصلی برق شبکه را قطع نموده و درب جعبه تقسیم را قفل نمائید.

3.       چنانچه امکان قفل کردن جعبه وجود نداشته باشد، با در آوردن فیوز جریان را قطع نمائید.

4.       در صورت امکان برچسب تعمیرات نیز زده شود.

5.       فقط برقکاران اجازه کار بر روی شبکه یا دستگاه ها را دارند.

6.       تمامی دستگاههای برقی باید دارای سیم ارت باشند.

7.       تمامی کابلهای معیوب باید تعویض شوند.

8.       از هر کابل فقط یک انشعاب گرفته شود.

9.       تمامی دستگاهها باید دو شاخه داشته باشند.

10.    برای تعمیر یک وسیله برقی حتماً باید دو شاخه آنرا در آورید.

11.    در کارهای برقی هیچگاه شانسی عمل نکنید.

12.    هیچگاه دو شاخه را با کشیدن کابل از پریز جدا نکنید.

13.    هرگز یک سیم برق لخت را لمس نکنید.

14.    در زمان حفاری اگر به کابل برقی برخورد نمودید قبل از هر کاری به مسئولین اطلاع دهید.

15.    توجه داشته باشید که کار در زمین های مرطوب با وسایل برقی می تواند منجر به برق گرفتگی شود.

16.    فقط دستگاههایی که ولتاژ آنها کمتر از 25 ولت باشد ، خطر برق گرفتگی در آنها کاهش یافته است.

17.    کابلهای برق که در مسیر عبور و مرور وسائط نقلیه هستندرا حتماً باید از درون یک لوله یا چیزی شبیه آن عبور داد.

18.    برای هر دستگاه فیوز مناسب را استفاده نموده و فیوزهای سوخته را برای استفاده مجدد سیم پیچی نکنید.

19.    هیچگاه کابل دستگاهی که گیر کرده است را با فشار نکشید بلکه به آرامی آنرا رها کنید.

20.    توجه داشته باشید که آتش سوزی ناشی از برق را فقط باید با گاز یا پودر خاموش نمود ، استفاده از آب خطرناک است.

21.    در صورتی که قبل از شروع تعمیرات ، محیط ایمن سازی می‌شود باید پس از اتمام عملیات و برقرار کردن مدار ، علائم هشدار دهنده و بطور کلی تجهیزات ایمنی‌ سازی محیط برداشته شود .

اقداماتی که برای نجات شخص برق گرفته می توان انجام داد عبارتست از :

1-      قطع مدار برق

2-      رها کردن شخص برق گرفته از مدار

3-      تنفس مصنوعی

4-      رساندن به پزشک

مرگ در اثر برق گرفتگی معمولاً نتیجه مستقیم دو چیز است :

ý      بهم ریختن کار منظم قلب

ý      متوقف شدن دستگاه تنفس

یک تماس جزئی با سیم یا وسایل برقی انسان را به سرعت نابود میکند و چنانچه مسیر برق گرفتگی از سمت چپ بدن یا از سمت سر باشد خطرناک تر است.

مسئله مهم در برق گرفتگی تنفس مصنوعی می باشد که باید در کمتر از 3 دقیقه پس از برق گرفتگی با انجام این کار جریان تنفس را به حالت عادی بازگردانیم.

            مصدوم را به پشت بخوابانید و بلوز کار یا کت خود را تا کنید و با قرار دادن آن زیر شاته ، بطوری که سر به عقب کشیده شود ، پهلوی سر مصدوم قرار گیرید و تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی انجام دهید.

Electrical safety

-بخش HSE : بخش تدوین کننده دستورالعملها و قوانین HSE در کارخانجات و ناظر براجرای آنها .

 واحد HSE : واحد اجرای قوانین و دستورالعملهای HSE در کارخانه .

  منظور از حفاظت افراد دربرابر تماس مستقیم که در این مبحث مطرح می شود ، کلیه مقررات و قوانینی می باشد که برای حفاظت پرسنل از خطراتی که در هنگام لمس تجهیزات برقدار ممکن است پیش بیاید .

 حداکثر ولتاژ ایمن به ولتاژ اسمی گفته می شود که در بین هادیها از 42 ولت و در بین سیمهای فاز و نول مدارها از 24 ولت تجاوز نکند . در مورد مدارهائی که زیر بار نیستنداین مقادیر به ترتیب نباید از 50 و 29 ولت تجاوز نماید (موثرترین نتیجه فرکانس 60-50 هرتز خواهد بود . )

ولتاژ تماسی ، بخشی از ولتاژ نشتی یا ولتاژ تخلیه شده به زمین می باشد که ممکن است در معرض تماس افراد قرار گیرد .

 اتصال زمین یاسیستم ارت عبارت است از متصل کردن بدنه تجهیزات به نحوی که اطمینان حاصل شود درصورت هر گونه نقص الکتریکی ، ولتاژ فورا و بدون هیچگونه خطری به زمین تخلیه خواهدشد .

2-      مسئولیتها :

4-1- مسئولیت نگهداری صحیح و بازرسی قبل از شروع کار در خصوص کابلهای نرم (انعطاف پذیر) وسائل برقی قابل حمل و نقل بعهده کارگر و سرکارگر مربوطه است .

4-2- مسئولیت بازو بسته نمودن در تابلوهای برق و یا هرگونه تعمیر و یا تغییری در سیستم تابلوها و یا راه اندازی و برقراری مجدد جریان برق بعهده افراد ذیصلاح مجرب برقکار  که قبلا از واحد برق کارخانه به واحد HSE کارخانه معرفی شده اند می باشد .

4-3- مسئولیت علامتگذاری و تعیین مشخصات کلیه انواع قطع کننده های مدارهای برقی د رکاخانه بعهده رئیس واحد برق کارخانه است .

4-4- مسئولیت بازرسی دوره ای و هرگونه تست و آزمایشی بر روی تجهیزات برقی از قبیل کابلها ، قطع کننده های مدار ، فیوزها ، کلیدها و ... و در نهایت رد یا قبول نمودن انها بعهده کارشناسان واحد برق و HSE  کارخانه است . 

5-4- در صورت نیاز به اخذ مجوز کار (بند 5-21 ) سرپرست مربوطه ملزم به آگاه نمودن واحد HSE کارخانه و نیز اخذ مجوز لازم باشد .

6-4- جهت صدور مجوز کار ، واحد HSE  کارخانه ملزم به بازرسی شرایط کار و افراد از نظر رعایت سلامت و ایمنی لازم می باشد . 

3-      روش اجرائی :

5-1- دستورالعمل ایمنی کار با تاسیسات برقی :

5-1-1- کلیه قطعات تاسیسات الکتریکی باید از نظر ایمنی مطابق با استانداردهای بین المللی باشند .

5-1-2- کلیه قطعات الکتریکی باید در اندازه های مناسب و منطبق با کاری باشند که برای آنها درنظر گرفته شده و بویژه دارای خصوصیات زیر باشند :

الف ) تحمل و استقامت مکانیکی کافی در شرایط کار را دارا باشند .

ب) در برابر عواملی چون آب ، گردو غبار ، گرمای الکتریکی و واکنشهای شیمیائی مقاوم بوده و آسیب پذیر  نباشند .

5-1-3- کلیه قسمتهای تاسیسات الکتریکی باید طوری ساخته ، نصب و نگهداری شوند که از هر گونه خطر آتش سوزی و انفجار بدور باشند .

5-1-4- کلیه قسمتهای تاسیسات الکتریکی باید طوری ساخته ، نصب و نگهداری شوند که از هر گونه خطر شوک الکتریکی مصون باشند .

5-1-5- تجهیزات ایمنی فردی نظیر کفشها و دستکشهای لاستیکی نباید بعنوان عاملی مناسب برای تامین ایمنی در برابر خطر برق گرفتگی محسوب شوند .

5-1-6- کاربرد و ولتاژ کلیه ادوات و انشعابات الکتریکی باید دقیقا مشخص و توسط علائم واضحی نشان داده    شود .

5-1-7- مدارها و ادوات الکتریکی یک واحد که ولتاژهای مختلفی دارند باید با مشخصه ها و علامات واضحی مانند رنگهای مختلف علامتگذاری شوند .

5-1-8- وقتی نتوان کروکی تاسیسات را به وضوح تعیین و مشخص نمود مدارها و ادوات الکتریکی باید توسط برچسبها یا دیگر روشهای مقتضی و موثر مشخص و متمایز گردند.

5-1-9- کلیه کسانیکه با تجهیزات برقی (الکتریکی) کار می کنند باید بطور کامل با خطرات ناشی از الکتریسیته آشنا شده و آموزشهای لازم را گذرانده باشند .

5-1-10- شبکه خطوط ارتباطی و مخابراتی نباید از مسیر خطوط الکتریکی ولتاژ متوسط یا ولتاژ قوی عبور داده شوند .

5-1-11- برای محافظت تاسیسات الکتریکی در مقابل دریافت ولتاژهای بالا از دیگر تاسیسات باید تدابیر ایمنی کافی بعمل آید .

5-1-12- در صورت لزوم و برای پیشگیری از خطر رعد و برق باید تدابیر لازم جهت حفاظت از تاسیسات الکتریکی بعمل آورده شود .

5-1-13- آویزان نمودن لباس و یا دیگر وسایل از تابلوها و تجهیزات برقی ممنوع می باشد . 

5-2- حفاظت در برابر تماس مستقیم و غیر مستقیم :

5-2-1-در کلیه انواع تاسیسات الکتریکی باید برای حفاظت افراد در برابر تماس مستقیم یا غیرمستقیم با ولتاژهای بالا تدابیر ایمنی ویژه ای از قبیل اخذ مجوز کار ، شناسائی خطرات توسط کارشناسان واحد برق و HSE  کارخانه و ...  بعمل آورده شود .

5-2-2- باید بنا به نیازهای خاص شرایط مختلف کاری (نظیر محلهای مرطوب یا خیس ، کاردر داخل لوله ها ، تانکها و ... یک یا چند روش از انواع روشهای ذکر شده زیر اعمال گردد :

    i.  کشیدن حصار

   ii.   عایق کاری کامل (عایق دوبله – عایق تقویت شده )

   Iii  حداکثر ولتاژ ایمن

  iv.   ایزولاسیون ایمن (مانند ترانسهای ایزوله شده ایمن )

   v.    اتصال زمین سیم نول

  vi.    نول ایزوله شده

  vii.   اتصال زمین قسمتهای فاقد برق

  viii.  رله یا سوئیچی که در صورت هرگونه نشتی ولتاژ به زمین جریان را قطع کند ( از انواع با حساسیت بالا)

    ix.            وسائل کنترل عایقها

     x.            کلیدهای قطع مدار به هنگام اتصال به بدنه یا زمین

    xi.            اخذ مجوز کار در صورت تشخیص واحد HSE

   xii.            در صورت امکان استفاده از ولتاژ پائین DC   

   xiii.           استفاده از کابلهای سالم و بدون عیب