ساختمانهای چوبی

مقدمه:
پیش از به وجود آمدن خانه و مسکن از مصالح بنائی انسانهایی که در       کناره های جنگل زندگی می کردند برای رهایی از خطر حیوانات از کلاف بندی های کوچک و بزرگ به شکل ترکیبی از آلاچیق ساده و پوششهای گیاهی در جوانب آن جهت دیواره ها و بطور کلی سرپناه به وجود می آورده اند تا از گزند حیوانات وحشی در امام باشند. پس از تکامل زندگی، معماری پدید آمده که در شکلهای مختلف و از مصالح گوناگون نظیر سنگ، خشت و آجر جهت اسکلت سازی بنا در فرمهای مطلوب استفاده شده است. به طور کلی بنا به موقعیت زمان و نسبت به نوع سلیقه تزیینات در نماسازی داخلی و خارجی نیز به وجود آمده است.

در کاوشهای باستان شناسی که در طبقات سوم تپه های سیلک کاشان انجام شده، وجود پوششهای سقف چوبی از معماری هزاره سوم قبل از میلاد حکایت می کند. همچنین در اکتشافات دیگر باستان شناسی که از شهر سوخته در کناره رود هیرمند که به علت وقوع زمین لرزه در زیر خاک مدفون شده، سقفهای چوبی و نعل درگاه دربها و پنجره ها و تیرهای حمال و باربر در زیر پله ها جهت استفادة طبقه دوم بناها از تکامل معماری و کاربرد موثر چوب سخن می گوید.
در بسیاری از مکتوبات محققان رشته های معماری جهان آمده است که آثار تخت جمشید و کاخهای هفده گانه هخامنشی که از آثار معماری عظیم در جهان می باشد، حکایت از این دارد که در تعدادی از این کاخها از ستونهای چوبی مرتفع و قطور همراه با سرستونهای جالب و کلاف کشی پلها سود برده  شده است و در پوششهای سقف آنها نیز از چوبهای مقاوم سدر و انواع دیگر به نام آسمانه استفاده گردیده.
در این بناها تزیینات چوبی و کله گاوسازیها مورد توجه بوده. زیرا که چوب هم مقاوم و هم شکل پذیر می باشد و اجرای آن در زمان کوتاه نسبت به انواع سنگی آن به وجود می آید. در کاخهای ساسانی از چوب در نماسازیهای داخلی و دربهای بزرگ و در کلاف بندیها و اجرای  طاقها استفاده شده است. در دوران صفویه از بناهای چوبی و کلاف کشی آن جهت اسکلت بندی و سپس نماسازیهای خارجی و در برخی موارد قسمتهای داخلی نیز به شکلهای مطلوب جهت کاخهای عالی قاپو – چهل ستون و عمارت هشت بهشت در اصفهان استفاده شده.
علاوه بر استخوان بندی، از تزئینات بسیار زیبای چوبی در قابسازی سقفها به شکل کارهای بسیار ظریف گره و همچنین پنجره های مشبک گره درودگران و درهای منبت و معجرها (جانپناه) استفاده فراوان شده که تا امروز باقی مانده و مانند گوهری بر تارک معماری جهان می درخشد.
ایجاد ساختمانهای چوبی در دورانهای معاصر نیز به شکلهای مختلف مورد توجه بوده است و در زمان حاضر بناهای چوبی جدا از گرایشهای سنتی ساخته می شوند. ساکنین بومی در حواشی جنگل به علت وجود چوب فراوان در مناطق شمال و کم بودن مصالح دیگر ساختمانی از چوب استفاده فراوان میکنند همچنین در بناهای چوبی مدرن که در مواردی اجرای سنتی در آنها نیز حاکم می باشد از چوب استفاده فراوان می کنند.
طرح و روابط در بناهای چوبی
بنای چوبی به شکلهای ساده کلبه های جنگلی و مسکونی کوچک در حواشی جنگل، همچنین بناهای مسکونی در روستاها و شهرکهای کوچک و بزرگ ساخته می شوند. مسلماً در بناهای مسکونی در روستاها و شهرکهای کوچک و بزرگ ساخته می شوند. مسلماً در بناهای کوچک طرح بسیار ساده بوده. اما در ساختمانهای مسکونی چوبی بزرگ یک طبقه با توجه به مرتفع بودن آنها از زمین طبیعی بنا می گردد در مواردی در اصطلاح محلی طبقه کوتاه همکف «زیرزمین» نامیده می شود. در بناهای دو طبقه طرحهای سنتی برابر با نیاز و خواسته های زندگی پرجمعیت با فضاهایی در یک راستا و مواردی به شکل مجموعه با توجه به روابط فضاهای متداخل در یکدیگر به وجود می آید. در این طرحها به وسیله راهرو، هال، اطاق نشیمن، خواب، تالار (پذیرایی)، انباری و در مواردی آشپزخانه نیز در مجموعه فضاها ساخته می شود. به طور کلی ارتباط آشپزخانه با بنا بیشتر به شکل منفرد با رعایت فاصله از بنای مسکونی خواهد بود. این فاصله کوتاه بیشتر به خاطر پیشگیری از خطر آتش سوزی می باشد.
بالکن: در بناهای مسکونی یک طبقه داشتن ایوان سرپوشیده و در بناهای دوطبقه بالکن عریض سرتاسری سرپوشیده یکی از خواسته های اصلی طرح می باشد. معمولاً ایوان و بالکن در جهت اصلی بنا مورد نظر خواهد بود. در مواردی اجرای ایوان در دو و یا سه طرف و در طرحهای خاص در چهار طرف بنا و فضاها قرار می گیرد. معمولاً فاصله تیرها در ایوان بین 2/1 تا 5/1 متر و در مواردی ستونهای چوبی ایوان در امتداد ستونهای فضا واقع می شود. وجود ایوان و بالکن سرپوشیده سبب پیشگیری آب باران به داخل فضاها می شود. ضمناً وجود ایوان سرپوشیده مقداری وزش مستقیم باد را به داخل فضاها کاهش می دهد.
پنجره و در واشو در بناهای چوبی: معمولاً وجود پنجره در جهت جنوب ساختمان مورد توجه می باشد. در این حالت تابش خورشید در تابستان به درون اطاق کم و محدود خواهد بود. اما در زمستان نفوذ اشعه و تابش خورشید به داخل فضا به خوبی انجام می گردد. بجز ضلع جنوبی از اضلاع شرقی و غربی نیز جهت نورگیر و پنجره استفاده می شود. به طور کلی استقرار پنجره در ضلع شمالی بنا بسیار کم بوده و این به سبب نفوذ بخار آب دریا در فصول سال بویژه تابستان می باشد که به وسیله وزش باد حاصل می گردد.
اثر باد در اسکلت ساختمانی چوبی: در طراحی بناهای چوبی «جهت وزش باد» مورد توجه می باشد. از این رو اساس اسکلت سازی خرپا بیشتر به شکل سنتوی می باشد. به طور کلی خرپاهای مثلثی و یا دو طرفه در جهت مخالف باد سبب شده که اسکلت از جا کنده شود و در مواردی موجب تخریب بنا می گردد.
فضاهای منفرد: رعایت انبارهای بزرگ، اطاق تکی و بخصوص توالت در گوشه حیاط از ضوابط بنا می باشد. در مواردی اجرای توالت در فاصله نزدیک ساختمان نیز مورد توجه می باشد.
مکانهای الزامی در فضاها: در بناهای چوبی، طاقچه و رف در بین ستونهای چوبی ساخته می شود اینگونه بناها با رعایت فاصله از دیوار و بر اساسی خاص، دودکش اجاق جهت آشپزخانه بوجود می آید که بعداً به آن می پردازیم.
سکوسازی جهت آشپزخانه نیز با مصالح چوبی می باشد. به علت وجود چوب فراوان در منطقه، بخاریهای گلین و قطور با تورفتگی که در اصطلاح محلی به آن «کله» می گویند، با رعایت فاصله از دیوارها در فضاهای نشیمن و بخصوص در تالار ساخته می شود تا در زمستان مورد استفاده بگیرد. ضمناً از این بخاری ها، جهت پخت و پز نیز استفاده می گردد. چون دود، سبکتر از هوا می باشد. از دریچه بالای پنجره از فضای ساختمان خارج خواهد شد. با شرایط خاص و با توجه به اصول ایمنی میتوان برای اینگونه ساختمانها، بخاری دیواری نیز ساخت. چگونگی ایجاد دودکش آنها را بعداً بررسی خواهیم کرد.
نماسازیهای ترکیبی: تزیین و آراستن اینگونه بناها، بستگی به وضعیت و توان مالی صاحبان آن دارد.
این تزیینتن به ستونهای خراطی شده، سر ستون سازی، پل کشی با طرحهای برجسته و نقوش دار، کلافبندیهای زیبا، لمبه کوبی در زیر سقفهای ایوان و اطاقها، قاب سازیها جهت فضا، مشبک بندی درب و پنجره، کارهای جالب هندسی، تنکه سازی به شکل برجسته، همچنین منبت و گره سازی برروی در و پنجره های چوبی بخصوص طره سازی در پیش آمدگی به شکلهای مختلف و مطلوب ساخته شده که امروزه نیز از آنها به شکلهای سنتی یتا در فرمهای جدید استفاده می شود.
معایب و محاسن بناهای چوبی
الف- معایب: چوب عنصری بدشت آسیب پذیر است، بویژه در مقابل نفوذ رطوبت فرسوده می شود. رطوبت در ابتدا باعث سفیدک زدن مصالح چوبی شده و شرایط برای رشد باکتریهای مضر آماده می گردد و ازدیاد آنها سبب کپک زدن چوب و به مرور پوسیده شدن آن می شود. این رطوبت از زمین و یا مکانهای تماس با زمین حاصل می شود و این پوسیدگی سبب ناپایداری ستونها و اجزاء دیگر بناهای چوبی شده که از عمر مفید بنا می کاهد و امنیت آن را تهدید می کند. از این رو برای پیشگیری از نفوذ رطوبت به ریشه بناهای چوبی، باید موارد زیر را مورد توجه قرار داد:
1- در اجرای سنتی که ستونها در زمین مستقر می گردد، جهت پیشگیری از پوسیده شدن، آنها را به وسیله قیر معدنی و یا قیر نفتی از ریشه ستون تا ارتفاعی بالاتر از سطح زمین و تا سطح ترشح آب‌اندود شود.
2- چنانچه قیر در دسترس نباشد باید محل نشست چوب در ابتدا قدری سوزانیده شده و سپس با دوغابه آهک اندود شود.
3- چنانچه تیر چوبی در پی واقع شود، شفته آهک باید دارای دانه بندی ماسه و شن (هرکدام به تناسب) و قلوه سنگ به میزان 45 درصد بوده و عمل شفته ریزی به صورت اصولی انجام پذیرد. در چنین صورتی خطر سرایت رطوبت بمراتب کم خواهد شد، زیرا شفته به مرور زمان سخت شده و این سخت شدگی تا آنجا پیش می رود که نفوذ رطوبت در شفته منتفی می شود.
4- چنانچه نفوذ رطوبت همزمان با برودت و سرما همراه باشد، موجب ازدیاد حجم آن می شود که به آن اصطلاحاً «باد کردن» چوب گفته می شود. مسلماً این اثرات در فصول مختلف سبب تأثیراتی بر اجزاء و اتصالات نظیر فشرده شدن عضوها به یکدیگر و پس از خشک شدن نسبی، موجب جمع شدن عضوهای اتصالات می شود. شکی نیست که اجرای فنی و اصولی همراه با در نظر داشتن موارد مذکور، سبب یکنواختی و تعادل در کل بنا خواهد شد و در سلامت و ایمنی بنا تأثیر فراوان دارد.
5- نفوذ آتش در بناهای چوبی به علت بی توجهی پیش آمده که در نتیجه آتش سوزی، به سرعت تمام جوانب بنا را در بر گرفته، که در مواردی باعث از بین رفتن کل بنا در زمانی کوتاه می شود. از این رو در نگهداری وسایل گرم کننده و چراغ نفتی و غیره در بناهای چوبی باید دقت شود و برای مقابله و پیشگیری از زیانهای آتش سوزی، نگهداری کپسولهای آتش نشانی در ساختمانهای چوبی بسیار ضروری می باشد.
6- نفوذ گرما و سرما در بناهای چوبی موجب بروز مشکلاتی در زندگی خواهد شد. از این رو محدود کردن در و پنجره در حد لازم و استفاده از وسایل گرم کننده در زمستان به طرق مختلف در بوجود آوردن هوای ملایم و یکنواخت مؤثر خواهد بود.
در تابستان می توان از وسایل خنک کننده یا تعبیة پنجره هایی در جوانب بنا جهت کوران هوا و تهویه استفاده کرد.
توجه: رعایت پیش آمدگی پوشش سقف به طوری که قسمتی از ارتفاع بنا را زیر پوشش بگیرد، هم در گرمای تابستان و هم در سرمای زمستان مؤثر خواهد بود.
ب: محاسن
1- تهیه چوب در نواحی شمال ایران به دلیل وجود سرشار آن ساختمان سازی چوبی را به راحتی ممکن می سازد. در صورتی که تهیه و کمبود مصالح مختلف بنائی جهت انواع دیگر ساختمان سازیها، امروز دشوار و مسئله ساز می باشد.
2- حمل راحت چوب و جابجایی عضوهای چوبی در ساخت یک اسکلت بنای چوبی بسیار مؤثر بوده و در زمانی کوتاه فضاهای لازم به وجود می آید.
3- اجرای اصول فنی موجب اتصالات صحیح می شود و به کمک آنها می توان بناهای چوبی را در مقابل عوامل جوی پایدار و مقاوم ساخت و عمر آنرا ثابت نگهداشت.
4- امروزه با شیوه های خاص، کار عمل آوردن چوب را انجام می دهند. و نفوذ دادن محلولهای شیمیایی در حوضچه های مخصوص، عمر چوب را تثبیت می کنند. حتی اندود کردن چوب با برخی از مواد شیمیائی سبب مقاومت آنها در مقابل آتش سوزی نیز می شود؛ که در بحث ساختمانهای چوبی مدرن به آن می پردازیم.
5- هزینه و مخارج ساخت بناهای چوبی در مقابل بناهایی که از مصالح گوناگون استفاده می کنند، بسیار کمتر خواهد بود.
6- حفاظت بناهای چوبی در قسمتهای خارجی و خصوصاً در بخشهای داخلی به وسیله رنگ آمیزی به راحتی ممکن می باشد.
7- در بناهای چوبی با آرامش خاص و تنوعی مطلوب همراه می باشد.
تهیه چوب
قبل از اجرای ساختمانهای چوبی – چه در اجرای سنتی و چه در اجرای پیشرفته بایستی به نکاتی توجه داشت.
الف: داشتن مصالح مرغوب که عبارتست از چوب مقاوم و خشک
ب: وسایل کار
ج: کارگر ماهر
وجود چوب سالم که در به وجود آوردن یک بنای چوبی از اهمیت خاص برخوردار می باشد.
بطور کلی چوبهای مورد استفاده در ساختمانهای چوبی از نظر مقاومت دسته بندی می شوند و هر یک کاربرد خاص دارند. چوبهای مناسب برای بناهای چوبی به این شرح است: شمشاد، انجیلی، ممرز، راش، توسکا، پلت، خرمندی، کرات، ملچ و گردو که ذیلاً بروش تهیه آن می پردازیم:
1- جهت تهیه تیر، قطع درخت در اواخر پائیز و یا زمستان انجام می شود. زیرا در این زمان درخت فاقد شیره در جداره های پوستی می باشد. وجود شیره در درخت سبب انباشته شدن باکتریها در نقاط تراوش می گردد.
2- جداسازی پوست درخت سبب تراوش شیره به خارج از تیز شده که باکتریها در محل مذکور رشد و نمو می کنند که در مجموع سبب به وجود آمدن کپک در نتیجه پوک شدن سطوح خارجی تیر می گردد.
3- با توجه به موارد ذکر شده، جداسازی پوست از تیر، کاری غیر اصولی است مگر این که در شرایط فنی پوست درخت قطع شده، گرفته شود و در مسیر رودخانه بر آب انداخته شود تا شیره آن کاملاً خارج گردد.
خشک کردن چوب: چوب به دو روش مکانیکی (با بخار آب گرم و گرمای داغ) و یا به شکل طبیعی خشک می شود که بحث طبیعی و سنتی آن مورد نظر ما خواهد بود. به طوری که اشاره شد، قطع درخت باید در فصل زمستان انجام شود. برای بناهای چوبی تیرهای یکنواخت و قائم قطع شده و به دو ترتیب افقی و قائم نگهداری می شوند.
روش افقی: 1- سرشاخه در راستای تیر از آن جدا می گردد و سپس محل های مذکور به علاوه به دو سر تیر گل مالی شده تا کپک زدگی در مکانهای مذکور به وجود نیاید.
2- در مکانی مرتفع و مسطح زیر سری جهت دو سر و قسمت میانی تیرها خوابانیده می شود. چنانچه جهت این کار از چهار تراش استفاده شود به علت یکنواختی سطح، پیچیدگی در تیرها به وجود نمی آید.
3- تیرها با رعایت سرشاخه گذاری یکنواخت در بین آنها در جوار یکدیگر خوابانیده می شوند.
4- پس از چیدن تیرهای زیر سری تیرهای بلند مجدداً همانند ردیف زیرین، پهلوی یکدیگر چیده می شوند. ممکن است عمل در چند ردیف تکرار گردد.
توجه 1: فاصله گذاری با رعایت سرشاخه ها، سبب حرکت هوا در اطراف تیرها شده و موجب می شود تا سریعتر خشک گردند.
توجه 2: پوشش روی تیرها با رعایت سرپوش به ترتیبی که بارش باران و برف بر آنها نفوذ نداشته باشد انجام می شوند.
چنانچه خشک کردن آنها در فضای سرپوشیده انجام گردد اصولی خواهد بود.
روش قائم: 1- در این حالت تیرها به شکل عمودی و متکی به یکدیگر در محلی مستقر می شود این روش بیشتر به خاطر نداشتن محوطه و متکی به یکدیگر در محلی مستقر می شود این روش بیشتر به خاطر نداشتن محوطه و مکان خواهد بود. در این حالت اتکای تیرها بر پهلوی یکدیگر می باشد که تیرهای میانی را درگیر می کند. اما در تیرهای کناری به علت آزاد بودن آنها خطر پیچشی وجود دارد.
2- چنانچه اطراف ستونها تسمه کشی شود، حالت پیچشی از تیرهای آزاد گرفته می شود. ضمناً به علت این که تیرها در ناحیه انتهایی و سر در تنگ بوده و در ناحیه پا به علت ایستایی به شکل مورب واقع می شود، به همین سبب امکان پیچش در آنها وجود خواهد داشت.
3- به طور کلی چنانچه تیری قبل از خشک شدن دارای خمیدگی باشد، می توان دو سر آن را تنگ بسته و با استقرار تیرهای عمودی در ناحیه خمیدگی تیر، پس از مدتی آن را به حالت مستقیم برگردانیم. مسلماً پس از خشک شدن چوب برگشت خمیدگی به حال اول وجود نخواهد داشت.
4- به طور کلی در این حالت نیز اگر تیرها در محل سرپوشیده قائم انبار شود به مراتب زودتر خشک شده و در مقابل بارندگیها مصون خواهد بود.
5-در انبار کردن چوب به شکل عمودی نفوذ هوا در چوبهای میانی کم بوده که در نتیجه خشک شدن آنها طولانی تر از روش افقی خواهد بود. به طور کلی خشک شدن چوب به طور طبیعی نیاز به مدت و زمانی در حدود 6 ماه خواهد داشت.
توجه: مسلماً چوبی که در بناهای چوبی به کار می رود اولاً باید کاملاً خشک و ثانیاً بدون ترک و در تیرها و ستونها کاملاً راست و بدون خمیدگی و با قطری یکنواخت باشد. خصوصاً مقاومت فشاری چوب باید در حد مطلوب و از انواع درختان غیرسوزنی برگ باشد.
بناهای چوبی دوگانه: به طور کلی ساختمانهای چوبی به دو شکل اصلی یعنی ساختمانهای سنتی آن مورد بحث ما بوده که به شرح و نحوه ساخت آن می پردازیم.
ساختمانهای چوبی سنتی: این بناها بومی و محلی در اسکلت سازیها دارای روشی مشترک، مشابه با تغییراتی کم می باشد. در برخی موارد با اساس واحدی از چوبهای موجود در محل و با طرحهای ساده و ایوان دار که تقلیدی از بناهای چوبی دوره های گذشته مانند عمارت چهلستون می باشد، به وجود ”مده. اجرای این بناها تا به امروز چندان فرقی نکرده است. به علاوه طرح آنها نسبت به خواسته های زندگی و نیازهای افراد خانواده به وجود آمده است. به طور خلاصه با درنظر داشتن «طرح و نوع مصالح چوبی و بخصوص اجرای آن» در روشهای سنتی «گالی پوش خانه، لت پوش خانه، سفالخانه، سیمکاخانه» ساخته می شود. این ساختمانها برای کلبه های روستائی، جنگلی، منازل مسکونی یک و دو طبقه، دکاکین محلی، انبارهای برنج و غلات، آغل چهارپایان و غیره مورد استفاده قرار می گیرد که ذیلاً به نحوة اجرای آن می پردازیم.
اجرای ساختمانهای سنتی از پی سازی تا سقف
بناهای چوبی سنتی ساده ترین بناهای چوبی می باشد که در نواحی شمال ایران ساخته می شود. معمولاً این بناها در اراضی و زمینهای مرتفع روستائی بنا می شود که اجرای آن را از پی سازی و سپس دیوارسازی و در نهایت شیوه پوشش سقف دنبال کنیم.
پی سازی
الف: پی سازی سگتی
1- معمولاً خاکبرداری جهت ساختن پی تا سطح زمین سخن که در اصطلاح محلی «بن سل» نامیده می شود، انجامی می گردد.
2- ستون مقاوم چوبی به قطر حدود 20 سانتیمتر و به ارتفاع مشخص فضا با توجه به مقداری که در چاله کنده شده به عنوان پی نشست می کند، با رعایت شاقولی قرار دادن آن، در چاله می گذاریم و اطراف آن را خرده سنگ ریخته و کاملاً می کوبیم.
3- به اندازه 20 سانتیمتر روی خرده سنگ، خاک رس ریخته و کوبیده می شود تا از نفوذ آب به طور مستقیم در ریشه ستون که در اصطلاح محلی «سگت» گفته می شود، پیشگیری گردد.
توجه: چنانچه بیشتر قسمتی که از تیر فوق که به نام «سگت» در درون سنگها نشست می کند با قیر آغشته شود، خطر فرسوده شدن و پوسیدن احتمالی آن از بین می رود.
پی سگتی قطور:
1- در این روش گودبرداری «پی»های منفرد در ابعاد 120×120 سانتیمتر و به عمق یک تا 2 متر نسبت به نوع زمین کنده می شود.
2- از گردبینه قطور به ارتفاع پی کنده شده با توجه به 50 سانتیمتر اضافی از سطح زمین به قطر تقریبی 40 سانتیمتر یا بیشتر استفاده کرده درون پی مستقر می سازیم. (چنانچه بدنه گردبینه با ارتفاعی بیشتر که در پی نشست می کند به وسیله قیر قبلاً آغشته سازیم کاری اصولی می شود)
3- اطراف گردبینه را با سنگ پر کرده و بآرامی می کوبیم تا سخت شود.
4- فاصله پی های سگتی از یکدیگر 150 سانتیمتر می باشد که سطوح گردبینه مذکور باید تراز بوده تا برای نعل کشی که حالت شناژ را دارا می باشد آماده گردد
عایق رطوبتی بر سطح پی سگتی
جهت پیشگیری از نفوذ رطوبت به پی سگت در درون سنگهای مهارکننده در پی کنی سطح نشست پی، سگت چوبی و ارتفاع بالاتر از آن به وسیله قیر به طور کامل آغشته می شود. در اجرای پوشش قیر بر سطح تیر مذکور باید توجه شود قیر در مقطع تیر نیز آغشته شود.
توجه 1- جهت درگیری کامل ناحیه تیر آغشته شده به قیر اصولی، تیر عمودی باید دارای زائده های سرشاخه باشد. مسلماً این سرشاخه ها باعث درگیری کامل تیر نشست کرده در اطراف سنگهای همجوار می شود. باید توجه گردد که زائده های سرشاخه نیز بنحوی با قیر آغشته شود.
توجه 2- ابتدا سطح پی کنده می شود و بعد از آن تمام سطح بوسیله سنگهای درشت مفروش شده – محل نشست تیر آغشته به قیر، سنگ تخت بکار می رود – سپس تیر را عمودی روی سنگ تخت نگهداشته اطراف آن را با سنگهای درشت چیده و فضاهای بین آنها را با قلوه سنگ پر می کنیم.
توجه 3- باید توجه نمود که تیر کارگذارده در پی کاملاً تنگ سنگهای اطراف خود واقع شود. کوبیدن به وسیله تخماق در سنگهای اطراف پی سبب درگیری کامل تیر می شود. باید توجه شود که سنگهای اطراف پی سگتی سبب زخمی کردن قیراندود آن نشود.
توجه 4- جهت اتصال قیر با تیر بایستی از تیر چوبی کاملا خشک استفاده کرد تا چسبندگی قیر با تیر به طور دقیق انجام گیرد.
توجه 5- اجرای عایق چوب تا ارتفاعی بالاتر از سطح زمین به طور طبیعی خطر فرسودگی و موریانه زدگی را در تیر و اسکلت چوبی از بین می برد.
نعل کشی بر پی سگتی: به وسیله تراورس و یا تیر قطور بنام «کش» بر سطح پی های سگت چوبی مستقر می شود. جهت نشست کش بر سطح تیر پی سگت در جد لازم سطح تیر بوسیله تیشه نجاری تخت می گردد که این عمل اصطلاحاً کف برداشتن گفته می شود. مسلماً این اجرا از پیچ کش بر سطح پی سگت پیشگیری می کند.
توجه 1- به وسیله برقو تیر سوراخ می شود و به وسیله میخ بلند آهنگری شده کش یا تیر نعل برداشته شده به پی سگتی متصل می گردد.
توجه 2- اصولی می باشد که به وسیله میخ اسکوپ بلند اتصال از نواحی جانبی بین تیر عمودی سگت و کش بوجود آید. چنانچه تسمه کشی به شکل رکابی بین نعل (کش) و پی سگت بوجود آید اطمینان کافی حاصل می گردد.
استقرار ستونهای چوبی: به فاصله لازم سطح نعل یعنی در محلی که ستون بر نعل نشست کرده به وسیله کوبیدن میخ بلند به شکل چپ و راست اتصال بین شمع (تیر عمودی و نعل) بوجود می آید.
توجه 1- جهت مهارسازی و درگیری کامل تیر عمودی با نعل از تیرکهای مورب تحت زاویه 45 درجه بفرکوم و زبانه از دو جهت در تیر عمودی و نعل نشست می کند و به وسیله میخ بلند یا میخ نسکوپ و یا تسمه کشی اتصال و کلاف سازی بین تیر عمودی و نعل (کش) به وجود می آید.
توجه 2- اجرای ذکر شده کلاف سازی اصولی بین تیر و سپس نعل با پی سگتی و زمین می گردد.
پی سازی چوبی یا پی زگالی – روش اول: این پی سازی بسیار قدیمی بوده و امروزه به علت محدود شدن مصالح چوبی از نظر قیمت و نحوة اجرا از آن به طور نادر استفاده می شود. معمولاً این پی سازی جهت زمینهای مرطوب مورد استفاده می باشد. از این رو قسمتی از این پی سازی درون زمین و بخش اصلی آن از سطح زمین و به طور مرتفع ساخته می شود. در بعضی موارد ارتفاع این پی سازی تا حدی است که یک انسان می تواند از زیر و کف ساختمان عبور کند.
نحوه اجرا: 1- زمین تا سطح سفت و تا «بن سل» در ابعاد مربع 150×150 سانتیمتر و یا مربع مستطیل کنده می شود.
2-پی کنده شده، وسیله شفته آهکی و یا چینه سازی که شرح آن را بعداً خواهیم داد، تا 20 سانتیمتر به سطح زمین طبیعی مانده، پی سازی می شود.
3-پس از خودگیری پی، خاک رس خشک را با خاکه ذغال مخلوط کرده و به قشری به اندازه 20 تا 25 سانتیمتر بر سطح پی ریخته و. کاملاً کوبیده می شود تا عایق رطوبتی به وجود آید.
4-از سطح زمین و عایق به دست آمده چوبهای مقاوم و سخت به قطر 30 تا 40 سانتیمتر و به طول یکمتر به مقطع مربع 100×100 سانتیمتر پهلوی یکدیگر چیده می شود.
5-قطعات مذکور به وسیله یک ریشه گیاهی و مقاوم به نام «وریس» که در کناره مردابها روییده می شود به یکدیگر قلاب شده و پیوند می گردد. ضمناً از میخهای بلند که در قدیم از «آهنگری» ساخته می شده جهت اتصالات نیز استفاده شده. این مسخ می تواند به شکل معمولی و یا میخ اسکوپ باشد. ( ) امروزه از میخهای بلند فولادی نیز جهت اتصالات استفاده می شود.
6-رج دوم از قطعات چوب در ابعاد ذکر شده و در جهت معکوس و عمود بر رج اول خوابانیده شده به وسیله «وریس» طویل که از رج اول باقی مانده رج دوم را نیز به یکدیگر متصل می سازد.
توجه 1: برای طویل مردن وریس ساقه های وریس به یکدیگر گره می شود.
7-در صورت نیاز تا ارتفاع لازم، پی سازی با گردبینه های مذکور انجام می گردد.
8-معمولاً فاصله پی سازی از یکدیگر 5/1 تا 2 متر خواهد بود.
9-پس از به وجود آمدن ارتفاع مورد نظر از پی چوبی زگالی، نعل کشی از گردبینه یکنواخت و مقاوم به قطر 25 تا 30 سانتیمتر جهت پوشش کف به قطعات پی چوبی متصل می شود.
توجه 2: در بعضی موارد مرتفع سازی پی از مصالح سنگی آنهم با رعایت پیوند کامل استفاده می گردد
توجه 3: چنانچه سطوح رج اول پی چوبی زگالی قدری سوزانیده شود، قشری عایق به وجود می آید. بدیهی است این قشر از پوسیده شدن بقیه چوب جلوگیری می کند.
روش دوم: به طوری که اشاره شد روش فوق الذکر به علت مصرف چوب فراوان و نحوة اجرا، کاربرد نداشته و بیشتر جهت رهایی از رطوبت و مرتفع ساختن کف انبارهای برنج که اصطلاحاً «کندوج» نامیده می شود و یا بناهای مسکونی استفاده می شود.
نحوة اجرا
1-جهت درگیری پل یا نعل به ستون سگتی بهتر است در ارتفاعات لازم جهت نشست پل به ستون سگتی کوم برداشته شود و سپس تیر در چاله پی مستقر شود.
2-با توجه به ارتفاع سگتی از سطح زمین تا کف فضا و تا پوشش نهایی به قطر 25 تا 30 سانتیمتر انتخاب می شود، تا توان تحمل بارهای وارده به کف انبارهای برنج و یا فضاهای مسکونی را داشته باشد.
3-چنانچه فضای مورد نظر انبار برنج باشد، نسبت به ابعاد آن بین 4 تا 6 ستون «سگتی» نصب شده و در بناهای مسکونی چوبی نسبت به طول و عرض بنا فاصله ستونها بین 5/2 تا 3 متر یا بیشتر انتخاب می شود.
پی سازی چینه ای
1-در این پی سازی سطح زمین تا «بن سل» کنده می شود.
2-به ارتفاع مورد نظر سنگهای کوچک و درشت بر سطح پی کنده شده پهن می گردد.
3-مقداری شن و کلوش «ساقه برنج» را همراه با خاک رس مخلوط کرده برروی سنگهای سطح پی ریخته، سپس کوبیده می شود.
توجه: چنانچه مخلوط مذکور به شکل قشری در چند لایه ریخته و کوبیده شود حجم پی متراکم خواهد شد.
پی سازی با شفته آهک: در این حالت پس از پی کنی تا سطح «بن سل» ابتدا شن و خاک به نسبت   شن و ماسه درشت و   خاک کاملاً مخلوط شده، سپس گرد آهک و یا شیره آهک به عیار معلوم به مخلوط اضافه می گردد، بعداً آخوره شده با اضافه کردن آب و ورز دادن آن مصالح آماده می شود. پس از عمل آمدن شفته آن را درون پی می ریزند این نوع پی سازی نسبت به چینه ای اصولی تر خواهد بود.
کرسی چینی: در بعضی موارد پس از پی سازی به حالت شفته ای یا چینه یا کرسی سنگی به ارتفاع 30 تا 40 سانتیمتر با ملات آهکی جهت کلاف بندی زیر اسکلت چوبی ساخته می شود و سطح آن آماده مراحل بعدی می گردد.
توجه: نوعی کرسی چینی وسیله سنگهای لاشه و ملات به نام «کتو» ساخته می شود که بر سطح زمین و بدون پی سازی انجام می گردد که امروزه از آن کمتر استفاده می شود
پی سنگی: علاوه بر پی های شفته ای از پی های سنگی نیز در مناطق جلگه ای استفاده می شود. در این نواحی چوب به مراتب کمتر از حواشی جنگل می باشد. وجود سنگ در این نواحی فراوان یافت می شود که جهت استفاده در دیوارهای سنگی واقع شده. ضمناً از آجر و بلوک سیمانی نیز استفاده می شود.
طریقه ساخت: 1- زمین تا سطح سخت کنده می شود. ابعاد پی با توجه به ضخامت دیوار از هر طرف بیشتر از 20 سانتیمتر در نظر خواهد بود.
طریقه ساخت: 1- زمین تا سطح سخت کنده می شود. ابعاد پی با توجه به ضخامت دیوار از هر طرف بیشتر از 20 سانتیمتر درنظر گرفته خواهد شد.
2-در قدیم از ملات گل آهک و امروزه از ملات ماسه آهک آنهم با عیار کافی استفاده شده، رجهای پی سنگی با رعایت پیوند و غوطه چینی انجام می شود.
3-در بعضی موارد کرسی چینی سنگی با رعایت پیوند و پس نشین با پی ساخته می شود.
4-در عمل سنگ کاری باید توجه شود سنگها کاملاً تمیز و عاری از مواد لجن و گل باشد تا پیوند سنگها با یکدیگر به وسیله ملات بدرستی بنائی شود.
5-این پی سازی به علت مقاومت و عدم مکش رطوبت اصولی ترین پی سازی در بناهای چوبی سنتی می باشد که می توان از آن استفاده فراوان کرد.
پی سازی سنگی و چینه ای: این پی سازی بیشتر جهت مناطق جلگه ای و جهت دیوار سازیهای چینه ای مورد استفاده می باشد.
1-معمولاً ابعاد این پی سازی به اندازه 60×60 و یا 70×70 سانتیمتر و در بعضی موارد با ارتفاعی بیشتر کنده می شود.
2-سطح زیر پی از سنگ به ارتفاع 20 تا 25 سانتیمتر چیده شده.
3-از روی سنگهای مذکور تا سطح زمین طبیعی از پی سازی چینه ای یعنی از مخلوط گل رس – کلوش و به مقدار زیادی شن استفاده شده و پی سازی به وجود می آید.
دیوارسازی
دیوار ورجین: ورجین قدیمی ترین نوع دیوارسازی چوبی در نواحی کوهستانی شمال ایران می باشد. معمولاً از این روش جهت اطاقکهای تکی و یا انبارهای منفرد و یا  طویله چهارپایان و موارد مشابه استفاده می گردد.
روش کار: 1- معمولاً تقاطع دیوارها دارای پی منفرد می باشند که پس از گودبرداری و شفته ریزی و یا پی چینه ای در ابعاد 100×100 سانتیمتر پی مقاوم ساخته می شود.
2-از چهار سنگ مقاوم و سخت به شکل تقریبی مکعب و یا مکعب مستطیل به ابعاد 40×50×50 سانتیمتر به نام بنیان سنگ در روی چهار پی و در حالت تراز یکدیگر مستقر می سازیم.
3-گردبینه های یکنواخت که سرشاخه های آنها کاملاً گرفته شده است. به اندازه طول و عرض فضا و به قطر 15 تا 17 سانتیمتر تهیه می شود. معمولاً دو تیر طولی روی سنگها مستقر شده و سپس تیرهای عرضی با رعایت به وجود آوردن محل اتصال و نشست فاق از تیر طولی که در اصطلاح محلی «خورمه» گفته می شود در یکدیگر درگیر می شود.
4-باید توجه شود چنانچه تیرها سر و ته باریک باشد یک رج در جهت سر تیر و یک رج در جهت ته تیر مستقر می شود تا تراز بودن رجهای طولی و عرضی گردبینه ها به وجود آید.
5-با رعایت استقرار ستون عمودی و خالی کردن فاق در آن می توان گردبینه های افقی را با کلاف درگیر ساخته و جای کلاف درب و پنجره را نیز بوجود آورد.
6-رجهای طولی و عرضی چوبها تا زیر پوشش با رعایت پیوند انجام می گردد.
7-در ساختنم دیوار ورجین فضاهای خالی در رجها به وجود می آید که برای پر کردن آنها از ملات گل همراه با مخلوط کلوش استفاده می شود.
8-پس از پایان یافتن تمامی مراحل اجرای بنا و پوشش، عمل گل زدن در بین درزهای تیر، از ملات کاهگل استفاده کرده سطوح داخلی و خارجی اندود یکنواخت می شود.
9-در بعضی مواقع کف سازی این کلبه ها با رعایت عایق محلی مه مخلوطی از «خاک رس و خاکه ذغال انجام شده». سپس اندود کاهگل به وجود می آید.
10-جهت تزیین قسمتهای داخلی از اندود گچ و یا دوغابه آهک نیز استفاده می شود.
توجه مهم: (بطوریکه در شکل مشهود است به علت تحرک پذیری قطعات رجهای طولی و عرضی در ناحیه نشست آنها در یکدیگر بشکل نری و مادگی اصولی ضد زلزله بشکل ابتدایی در آنها بوجود می آید).
دیوار سازی فاق دار در ساختمانهای چوبی زگمه ای یا کله چوبی: این روش دیوارسازی چوبی دارای ریشه سنتی می باشد که امروزه نیز به روش جدید از آن در ساختمانهای زیبای چوبی استفاده می شود. از اینرو بحث آنرا در جای مناسب بررسی می کنیم.
دیوار زگالی: این روش دیوارسازی در حواشی جنگلی و در مناطقی که چوب فراوان وجود دارد استفاده می شود.
روش ساخت: 1- این دیوارسازی برروی پی های چوبی سگتی انجام می شود و به شکل برجسته از سطح زمین واقع می گردد. معمولاً چهار تراش قطور با مقطع مربع به اندازه 15 سانتیمتر و یا گردبینه هائی به قطر 15 تا 17 سانتیمتر بر وسط پی های سگتی چوبی مستقر کرده و به وسیله میخ اتصال بوجود می آید. این روش یک شناژ افقی است که به نان نعل کشی نامیده می شود.
2-تیرهای عمودی به ارتفاع فضا و به قطر 15 سانتیمتر آماده می شود و به فاصله 150 سانتیمتر از یکدیگر در روی نعل کشی به طور شاقولی واقع شده به وسیله میخ به شکل چپ و راست از دو طرف سبب اتصالات به نعل می گردد.
3-پس از استقرار ستونها نعل کشی بالایی نیز انجام می شود.
4-از لاپه و یا تخته های 3 سانتیمتری به شکل افقی و در بعضی موارد به طور مورب از طرفین به ستونها میخ می شود.
توجه: جهت اندود قسمت داخلی فضا، تخته ها با فاصله کوبیده می شود که بعداً اندود گل گل کلوش دار و یا کاهگل می گردد.
5-پس از تخته کوبی و کلیه کارهای چوبی بنا و پوشش سقف، فضاهای خالی با گلی که دارای کلوش نرم شده باشد پر می شود.
6-در بعضی موارد سطوح اندود وسیله دوغاب آهکی و یا گچکاری اندود می شود.
توجه: کف سازی: از تیرهای افقی به قطر بیشتر از 20 سانتیمتر برروی نعل کشی و به فاصله تقریبی 50 سانتیمتر انجام می شود که به این موضوع بعداً می پردازیم.
روش دوم: 1- پس از استقرار ستونها برروی نعل کشی، تیرهای فرعی به فاصله 60 تا 70 سانتیمتر در طرفین ستونها در حالت افقی وصل می شود.
2-سرشاخه های یکنواخت به اندازه متن تیرهای فرعی افقی به تیرهای مذکور متصل می گردد. پس از انجام کلیه کارها سطوح آنها اندود کاهگل می شود.
دیوار زگالی ساده: 1- در برخی از نواحی و حواشی جنگل از روش ساده تری جهت دیوارهای زگالی استفاده می شود که نحوة اجرای آن چنین خواهد بود. پس از کرسی چینی سنگی بنام «کنو» بر سطح زمین انجام می گردد. عمل نعل کشی که اصطلاحاً «نال» و از تخته چوب پهن می باشد انجام می گردد.
2-ستونهای عمودی به نام «وادار» به ارتفاع فضا و به قطر 10 تا 15 سانتیمتر به فاصله 100 تا 150 سانتیمتر برروی نال واقع شده و میخ می گردد. قابل توجه این که در این روش، ستونها طوری انتخاب می شوند که انتهای آنها جهت نشست نعل بالایی در شیار هفت مانند، نشست داشته باشد.
توجه: این اجرا خود می تواند از اصول ضد زلزله باشد.
3-شاخه های یکنواخت که «اجاردوس» نامیده می شود به صورت چپ و راست در دو طرف ستونها در حالت افقی و تا انتهای ستون تا زیر نعل فوقانی به ستونها میخ میشود.
4-نعل بالایی در شیار ستونها واقع شده و میخ می گردد و سپس دیوار آماده پوشش سقف می شود.
5-پوشش دیوار وسیله تیرکهای افقی از کف تا زیر سقف انجام می گردد. تمامی کارهای ساختمان بین شاخه های افقی که بر ستونها نصب شده با ملات کلوش دار در دو نوبت پر می شود. زیرا در این روش مصرف ملات گچ تسطیح دیوار به مراتب بیشتر از روش قبل می باشد.
پس از خشک شدن گل، سطوح داخلی و خارجی دیوارها وسیله اندود کاهگل روکش می شود.
توجه: در این اجرا می توان مبانی ضد زلزله را به طریقی خاص به وجود آورد که در بحث (اصول زلزله در بناهای چوبی سنتی ساده) بررسی خواهیم کرد.
دیوار سگتی: این دیوارسازی بیشتر جهت فضای انبار برنج «کندوج» و تلمبار مورد استفاده می باشد که اجرای آن مانند دیوارهای زگالی در   ارتفاع و در قسمت بالای ستونها می باشد. معمولاً تیرهای وادار از ناحیه کف «کندوج» و تلمبار به ستونهای کناری و در صورت وسیع بودن سطح فضا به ستونهای میانی نیز نشست کرده و سپس به سطح زمین منتقل می شود.
نحوه اجرا: 1-به طوری که در پی سگتی گفته شد ارتفاع این ستونها بلند و نزدیک به سه متر می رسد. قطر آنها بین 25 تا 30 سانتیمتر انتخاب می شود. انتخاب بلندی ستونها از جهت مرتفع ساختن کف کندوج می باشد.
2-پس از استقرار پل افقی کف کندوج در ستون به شکل فاق و با دستک زنی مورب به پل و ستون، اتصال مقاوم پیدا می کند.
3-تیرهای مقاوم به قطر 15 تا 20 سانتیمتر نسبت به فاصله ستونها پهلوی یکدیگر قرار گرفته و به پل ها میخ می گردد تا توان بارهای کندوج و تلمبار را داشته باشد.
4-چنانچه فاصله ستونها نزدیک باشد، دیوارکشی از روش زگالی استفاده می شود. چنانچه فاصله آنها بیشتر از 5/2 متر باشد تیرهای باریک و یکنواخت به صورت افقی به فاصله 50 تا 60 سانتیمتر به ستونها متصل می شود.
5-به وسیله تخته های 3 سانتیمتری و یا سرشاخه های یکنواخت فاصله بین تیرچه ها پوشش می شود و دیوار به وجود می آید.
6-در بعضی موارد از ناحیه خارجی درزهای قطعات نصب شده  اندود کاهگل شده و یا در بیشتر موارد بدون اندود و با نمای چوبی مورد استفاده می باشد.
دیوار چینه ای: در مناطق جلگه ای شمال به علت دوری از جنگل و عدم دسترسی به چوب فراوان از دیوارهای چینه ای استفاده می شود و به طور کلی از دیوارهای چینه ای در سایر نقاط ایران که دارای اقلیمهای متفاوت می باشد استفاده فراوان شده و می شود. اما دیوارهای چینه ای در شمال ایران دارای ویژگی خاص خود می باشد.
طرز  ساخت: 1-بر اثر عدم دسترسی خاک مرغوب معمولاً گل رس از ته رودخانه ها جمع آوری می شود که در این ملات ریزدانه های نرم ماسه ای نیز فراوان می باشد.
2-مقداری متناسب سنگ ریزه به ملات اضافه می شود که این خود در بوجود آمدن ملات مطلوب مؤثر خواهد بود.
3-از کلوش به جای کاه به مخلوط اضافه می گردد و ملات سفت و ورزدیده می شود.
توجه: به علت بلندی ساقه های کلوش، این ملات یکپارچگی بیشتری نسبت به دانه های کاه دارد که این خود از ویژگی ملات دیوارهای چینه ای در این خطه می باشد.
طریقه ساخت: 1-روش چینه گذاری در چندین لایه و رج انجام می گردد.
معمولاً اولین رج به عرض 50 تا 60 سانتیمتر و به ارتفاع تقریبی 50 سانتیمتر می باشد.
2-تکرار رجها تا سطح زیر پوشش که تقریباً 250 سانتیمتر می باشد انجام می گردد. معمولاً آخرین رج این چینه گذاری به عرض 40 سانتیمتر است.
توجه: ویژگی این چینه گذاری با سایر چینه های معمول در سایر مناطق در واچین بودن «جمع شدن» رجهای چینه در ناحیه داخلی فضا با شیب کم  و در قسمت خارج بیشتر می باشد. این حالت دیوار را در ناحیه داخل فضا تقریباً شاقولی نشان می دهد. ضمناً با توجه به عرض دیوار در پایین و بالا و جمع شدن رجها بسیار کمتر، از سایر انواع دیوارهای چینه ای می باشد.
3-پس از اجرای پوشش سقف و نصب چهارچوبهای در و پنجره سطوح داخلی اندود کاهگل می شود. در بعضی موارد از وجود رویه نرم سیم کاهگل نیز استفاده می گردد.
4-پس از انجام اندود داخلی کف سازی شامل دو لایه انجام می شود. لایه اول شامل شن و خاک بوده که به ارتفاع 20 سانتیمتر در کف پهن و کوبیده می شود. لایه دوم اندود کاهگلی می باشد که پس از مرطوب کردن کف، انجام می گردد.
5-پس از اجرای اندود داخلی و یا قبل از آن اندود کاهگل در سطوح خارجی نیز انجام می شود.
دیوار سنگی: در مناطق کوهستانی به علت وجود سنگ فراوان و دوری از جنگل بناها از سنگ طبیعی ساخته می شود. در بعضی موارد قطعات به شکل بلوک تراشیده شده و مصرف می گردد. پی سازی زیر دیواره های سنگی بیشتر از سنگ و در بعضی موارد از شفته نیز استفاده می شود.
نحوة اجرا: 1-عرض دیوارهای سنگی بین 40 تا 50 سانتیمتر می باشد از ملات گل آهک، ماسه آهک و امروزه از «ماسه سیمان» نیز جهت تین سنگ کاری استفاده می شود.
2-اولین رج سنگها بلند، به صورت مورب با رعایت ملات خور پهلوی یکدیگر در عرض دیوار چیده می شود.
3-رج دوم باز هم به طور مورب و در جهت عکس رج اول چیده شده.
4-پس از پایان هر چهار رج و به ارتفاع تقریبی 70 تا 100 سانتیمتر بر سطح سنگ کاری ملات کشیده شده و تخته های پهن به قطر پنج سانتیمتری در طول دیوار مستقر می شود. سپس ملات کشیده شده، مجدداً سنگ کاری در پیوند مورب انجام می شود.
توجه: وجود تخته های پهن در بین رجها سبب تقسیم نیرو شده و عدم ریزش قطعات در سنگ کاری می شود و این روش فقط در نواحی کوهستانی شمال ایران معمول می باشد.
پس از پایان سنگ کاری و اجرای سقف، نمای داخلی اندود کاهگل شده و نمای خارجی وسیله ملات ماسه آهک و یا «ماسه سیمان» بندکشی می گردد. کف سازی نیز از دو لایه شن ریزی به قطر 10 تا 20 سانتیمتر و اندود کاهگل خواهد بود.
دیوارهای آجری: در بعضی از روستاها از دیوارهای آجری جهت ساختمان سازی استفاده می شود.
دیوارهای بلوکی: در سالهای اخیر از وجود بلوکهای سیمانی در روستاهای شمال ایران استفاده فراوان شده. معمولاً این دیوارها با عرض 40 سانتیمتر و با ملات ماسه سیمان چیده می شود. پی سازی این دیوارها شفته یا می باشد. اندود داخلی از دو لایه ماسه سیمان و سپس گچکاری به وجود آمده و نمای خارجی بلوکها بندکشی سیمانی می گردد.
ساختن سقف
پوشش سقف در بناهای چوبی سنتی به دو صورت شیبدار و تخت انجام می شود که به ذکر آن می پردازیم.
گالی پوش: در اصطلاح محلی به این پوشش گالی پوش خانه گفته می شود زیرا هم از نظر اجرا ساده می باشد و هم از جهت هزینه مناسب ساختمانهای چوبی روستائی بوده که به طرق مختلف ساخته شده و مورد استفاده می باشد.
به طور کلی کلاف بندی اسکلت چوبی به شکل خرپا انجام می گردد که نیرو از پوشش بر اجزای خرپا و سپس بر دیوارها وارد می شود.
معمولاً در گالی پوش جهت اسکلت بندی خرپا و جزئیات آن از تیرهای گرد استفاده می شود که قطر چوب نسبت به ابعاد فضای طویل، قطورتر و در اطاقهای تکی و انبار و آغلها کمتر می باشد.
به طور کلی در خرپا سازی بیشتر از تیرهای یکنواخت به قطر 15 سانتیمتر استفاده می شود.
پیش آمدگی پوشش جهت پیشگیری از ریزش آب باران بر سطوح دیوارها الزامی می باشد که در طول آن در عضوهای مورب که اصطلاحاً «سره چو» نامیده می شود، رعایت می گردد.
معمولاً در اطاق تکی «سره چوها» به یک نقطه که اصطلاحاً «ستیغ» نامیده یم شود ختم می گردد. اما در فضاهای بزرگ، طول کش انتهایی   تا   طول بزرگ فضا می باشد و عضوهای مایل بدان ختم می گردد و درنتیجه شیب پوشش به وجود می آید. البته شیب پوشش به ارتفاع آن نیز بستگی کامل دارد که در این پوششها ارتفاع بلند و شیب با زاویه ای اصطلاحاً «تند» انجام می شود.
نحوه اجرای سکلت پوشش: 1- پس از اتمام دیوارکشی کلاف انتهایی به نام نعل کشی یا «نال» و یا «اکن» که اصطلاح محلی می باشد انجام می گردد . اکن کلافی است در چهار طرف اسکلت و در زیر پوشش. در اکثر موارد تیرهای مورب با رعایت پیش آمدگی برروی نعل کشی نصب می شود. اما در برخی مواقع بیشتر برروی نعل کشی تیرهای عمودی کوتاه نصب می گردد و روی تیرهای مذکور مجدداً نعل کشی شده و عضوهای مورب بر آنها نصب می گردد. از فضاهای بین دو نعل جهت تیر پوشش داخلی سقف استفاده می شود. اشاره به
2-محل نشست تیرهای مورب بکش انتهائی به شکل پخ بوده و به وسیله میخ به یکدیگر متصل می شود و اسکلت به شکل خرپا شکل می گیرد.
3-پس از به وجود آمدن کلاف بندی به فاصله تقریبی 50 سانتیمتر تیرهای مورب بکش زیرین و کش انتهائی وصل می شود تا کلاف بندی خرپا به وجود آید.
4-از شاخهد های یکنواخت دررختان که اصلاحاً «ترکه» نیز گفته می شود مشبکهای شطرنجی به فاصله 40 تا 50 سانتیمتر به تیرهای مورب متصل می شود و سطوح آماده پوشش می گردد.
توجه: در اکثر مواقع عمل شطرنج بندی به وسیله تیرچه ها و شاخه ها یکنواخت انجام شده و به وسیله شاخه های ملایم درخت به یکدیگر کلاف و درگیر می گردند.
پوشش داخلی^ از تیرهای یکنواخت به قطر تقریبی 10 تا 15 سانتیمتر با رعایت طول گیر بر سطح نعل کشی نشست کرده و متصل می شود و جهت پوشش به دو صورت آماده می گردد.
روش الف^ سطح تیرهیا مذکور سرشاخه چینی شده و روی آن با حصیر مفروش می شود و روی حصیر کاهگل می گردد. در این روش از طنابهای علفی استفاده کرده و به شکل قلاب به تیرها وصل شده که به نام «مکرومه» جهت نگهداری مواد غذایی، اشیاء و یا موارد دیگری استفاده می‌شود.
روش ب: پوشش سقف داخلی وجود نداشته و سقف داخلی همان زیر پوششهای کلوش و کلافبندی چوبی می باشد.
پوشش خارجی: 1- از کلوش ساقه های برنج که دارای 60 تا 70 سانتیمتر طول باشد و در ناحیه وسط دارای شیاری که قطرات آب باران را به زیر می راند استفاده کرده به شکل دسته های پهن بسته بندی می گردد.
2-دسته های کلوش از شروع اسکلت تا ستیغ بام با پوشش (اورلپ) «نشست قسمتی برروی قسمت دیگر» برروی دسته های زیر به وسیله «وریس» به ترکه ها که اصطلاحاً «بام دار» گفته می شود بسته شده. عمر این کلوش بندی بین 7 تا 10 سال می باشد.
توجه: غیر از کلوش از گیاه مردابی دیگری به نام لیق که دارای 100 تا 120 سانتیمتر طول و عرضی تا 3 سانتیمتر که در وسط پهنای آن نیز شیاری دارد جهت استفاده در پوشش سقف واقع می شود. عمر لیق از کلوش بیشتر می باشد و در مواردی تا 10 سال می رسد.
در نواحی ساحلی از نی های مردابی به نام ملچ نیز استفاده می شود. بجز ساقه های ذکر شده از «لی» تیز که گیاه مردابی است و دارای قطری 3 تا 4 برابر ساقه گندم می باشد، جهت پوششها استفاده می شود. این گیاه سخت مقاوم بوده و دارای طولی تا 5/1 متر می باشد. اما به علت فراوانی ساقه های برنج بیشتر از آن استفاده می شود.
لت پوش یا لت پوش خانه
در نواحی جنگلی و حواشی آن که دارای چوب فراوان می باشد، برای پوشش سقف الاچیق ها  و کلبه های جنگلی و منازل مسکونی روستائی و انبارها و غیره از تخته های مقاتوم و نراد و با از راش و بخصوص از چوب بلوط استفاده می شود.
معمولاً پس از قطع درخت، چوب آن را به گردبینه تبدیل کرده که پس از خشک شدن پوست آن گرفته می شود و به قطعات 50 تا 70 سانتیمتر بریده شده، سپس با تبر به لایه های 3 تا 4 سانتیمتری تبدیل می شود و سطوح آن نیز با تبر هموار می گردد. امروزه این عمل با ماشین به قطر 2 تا 5/2 سانتیمتر و در برخی موارد به شکل سر و ته باریک برش داده می شود و جهت پوشش نهایی سقف و در بعضی موارد بدنه های خارجی نیز استفاده می شود.
اصولاً کلمه لت از شکل گیری قطعات تخته برروی یکدیگر مانند کتاب باز شده، آمده است. این قطعات در ناحیه تارک خط الرأس تخته های زیرین را می پوشاند. متأسفانه امروزه از این نوع پوشش کمتر استفاده می شود.
نحوه اجرای لت پوشش: 1- به علت محدود بودن ابعاد این بناها، طول خرپا نیز کوتاه می باشد که اصول اجرای آم با گالی پوش دارای تفاوت مختصر و در مواردی مشترک می باشد.
در خرپاسازیهای گالی پوش، بیشتر از چوبهای گردبینه جهت کلاف بندیها استفاده می شود. اما برای پوشش لت می توان از نعل برداشتن تیرهای گرد نیز استفاده کرد. اما برای یکنواختی کار بیشتر از چهار تراشهای مقاوم 10×10 سانتیمتری و یا بیشتر جهت باربری تخته های لت استفاده می شود.
2-در اسکلت بندی لت پوش جهت بوجود آوردن پیش آمدگی پوشش به شکل کنسول، نعل کشی با رعایت اندازه پیش آمدگی آن بر ستونها مستقر شده و میخ می شود.
3-در ناحیه انتهای پیش آمدگی «کش» از چهار تراش به عنوان لب بند استفاده می شود. این کش افقی سبب درگیری تیرهای مورب خرپا با نعل کشی می گردد.
4-نسبت به اندازه تخته های لت و اورلپ آنها «ترکه کشیِ از چهار تراشها 8×8 یا 10×10 به فاصله 40 تا 65 سانتیمتر به عضوهای مورب خرپا اتصال و میخ می شود.
5-تخته های لت به طول 50 تا 75 و به عرض 20 تا 25 سانتیمتر برروی «ترکه ها» از ناحیه پیش آمده به شکل رج به رج پوشش «اورلپ» در ردیف اول میخ می شود.
6-رج دوم با رعایت   پیوند نسبت به رج زیرین و پوشش «اورلپ» هم از جهت عمودی و هم از جهت افقی به اندازه 5 تا 10 سانتیمتر طوری میخ می شود که میخ از تنه لت زیرین عبور کرده و به ترکه متصل شود.
توجه 1: «پوشش اورلپ جهت پیشگیری از نفوذ آب انجام می گردد».
7-پس از پوشش تخته های لت به شکل رج به رج تا ستیغ خرپا در چهار سطح به وسیله تخته در خط الرأس و خط شیب دو سطح همجوار و با رعایت اورلپ پوشش می شودو میخ از قطعات عبور کرده در تخته های زیر نشست می کند و به ترکه ها نیز متصل می شود.
توجه 2: این پوشش تیز از ناحیه پایین تا ستیغ با رعایت «اورلپ» انجام می شود.
توجه 3: معمولاً در لت پوش و گالی آبرو و ناودانی وجود ندارد. در لت پوش با توجه به پیش آمدگی کشها به فاصله 100 تا 120 سانتیمتر و در مواردی بیشتر این اصول سبب می شود که آب از ناحیه کنسول به زیر ریخته و به زیر سقف کنسول و دیوارهای بنا سرایت نکند، ضمناً نکگند، ضمناً شیب تند خرپا سبب هدایت سریع آب باران و برف از سقف می گردد.
قابل ذکر است که در قدیم برای نگهداری قطعات لت در مقابل باد از قرار دادن قطعات سنگ برروی آنها استفاده شده. مسلماً در این حالت تخته ها خمیده شده که هر سال باید برگردانده شود تا خمیدگی آن برطرف گردد.
اما در زمانهای بعد به وسیله آهنگری انواع میخهای اسکوپ و میخهای سر و ته باریک و نوک تیز در اندازه های کوچک و بزرگ جهت اتصالات ساخته می شد که در مواردی این نوع میخهای اسکوپ تا امروز نیز مورد استفاده می باشد. به طور کلی امروزه از انواع میخهای پیچ که یکی از مصالح مؤثر در اجرای ساختمانهای چوبی می باشد، بهره کافی گرفته می شود.
پوشش سقف داخلی: 1-از تیرهای مدور که سطح آنها نعل برداشته شده و یا از چهار تراش به فاصله هر 50 سانتیمتر جهت پوشش سقف داخلی استفاده می شود.
2-سطح تیرها با پرواز مفروش می شود، سپس روی آن حصیر کشیده و اندود کاهگل می گردد.
توجه 1-در مواردی به جای پرواز از سرشاخه گذاری به نام ثقت نیز استفاده می شود.
توجه 2-معمولاً این پوشش قبل از اجرای لت پوش انجام می گردد.
کف سازی: معمولاً بناهای ذکر شده در مکانهای باند و مرتفع ساخته می شود تا نفوذ رطوبت به ساختمان کمتر باشد، ضمناً در بناهای گالی پوش و بخصوص لت پوش کف بنا از زمین طبیعی حدود یکمتر بلندتر ساخته می شود تا خطر نفوذ رطوبت از بین برود.
کف سازی به دو صورت کاهگلی و تخته پوش انجام می گردد.
الف: کف سازی شبکه: به طوری که قبلاً نیز اشاره شد، به ضخامت 20 سانتیمتر شن ریزی می شود سپس جهت عایق رطوبتی خاک خشک و خاکه ذغال را با یکدیگر مخلوط کرده روی شن پهن کرده و آن را می کوبیم تا متراکم گردد. بعداً به ضخامت 5/2 تا 3 سانتیمتر اندود کاهگل می شود.
ب- کف سازی چوبی: کف سازی چوبی نیز به دو شکل انجام می شود.
روش اول: 1- به ارتفاع لازم روی کرسی چینی و یا ستونهای چوبی با تیرهایی به قطر 20 تا 25 سانتیمتر نعل کشی می شود. قطور بودن این تیرها از «لم» (الاستیسیته) کف سازی پیشگیری می کند.
2-از تیرهای گرد به قطر 15 تا 20 سانتیمتر که سطح آنها به اندازه 5 سانتیمتر نعل برداشته می شود به فاصله 40 تا 50 سانتیمتر در حالت سر و ته به تیرهای نعل کشی میخ می شود.
توجه 1: سر و ته قرار دادن چوبهای گرد جهت تحمل فشاری و اثر نیرویی یکنواخت در هر دو سر تیر می باشد. ضمناً جهت همسطح شدن تیرها در یک ضخامت از گوه گذاری در زیر سر تیرهای ضعیف و یا نعل برداشتن در سر تیرهای قطور استفاده شده و با ریسمانکشی سطوح آنها یکنواخت می گردد.
3-از سرشاخه های یکنواخت و بدون زائده به قطر 5 سانتیمتر و به فاصله آکس تیرها تهیه می شود و به آنها میخ می گردد.
توجه 2: فاصله و بندهایی که به علت کمانی بودن سرشاخه ها بوجود می آید، سبب نشست و پیوند اندود کاهگل با آنها می گردد.
4-جهت یکنواخت بودن کف و پیشگیری از جرکت سرشاخه، روی آنها به قطر 4 تا 5 سانتیمتر اندود کاهگل می شود.
روش دوم: در این حالت پس از استقرار تیرهای گردبینه برروی نعل کشی و همسطح کردن آنها به وسیله نعل برداشتن از تخته های 3 سانتیمتری با عرضهای متفاوت در طول 5/1 و یا 2 تا 3 متر بارعایت 4 میلیمتر فاصله بر سطح گردبینه ها مفروش شده و میخ می گردد و کف پوشی مسطح=هموار و جالب بوجود می آید.
توجه 1: به اینگونه کف سازی چوبی اصطلاحاً «لمبه کوبی» گفته می شود. این پوشش با هزینه ای بیشتر از روش قبل همراه خواهد بود، اما در این روش خطر تابله شدن کاهگل از ثقف ها وجود ندارد.
توجه 2-فاصله 4 میلیمتر بین تخته ها، به خاطر جلوگیری از انبساط و انقباض در مقابل واکنشهای گرما و سرما هنگام باز شدن و جمع شدن چوب می باشد. که اصطلاحاً به آن درز انبساط می گویند.
توجه 3-رعایت ارتفاع در کف سازی چوبی و خالی بودن زیر آن، سبب گردش هوا در ساختمان می شود و در نتیجه کف ساختمان کاملاً خشک و عاری از رطوبت می گردد.
راه پله در بناهای چوبی: به علت مرتفع بودن کف ساختمانهای چوبی از سطح زمین طبیعی معمولاً ارتباطز به وسیله پلکان چوبی و در مواردی کاز رامپ چوبی صورت می گیرد.
1-دو تیر قطور و باربر با شیب کافی از یک طرف در زمین و از طرف دیگر کف ساختمان و یا ایوان را به یکدیگر مربوط می سازد.
2-از تیرهای گرد به قطر 10 تا 15 سانتیمتر و به طول 5/1 متر در جهت عکس تیرهای زیرین و عمود بر آنها قرار داده و میخ می گردد.
توجه: در بعضی موارد از تیر بار و حمال در زیر قطعات استفاده نمی شود بلکه قطعات به وسیله تسمه آهنی از زیر و رو به یکدیگر متصل می شود که کارآیی چندانی ندارد. از وجود رامپ چوبی بیشتر در منازل چوبی استفاده می شود. نحوه ساخت نردبان: 1- از 2 تیر قطور و یا چهار تراش مقاوم جهت تیرهای مورب زیرپله ها استفاده می شود.
2-مف پله ها از تخته مقاوم به عرض 100 تا 120 سانتیمتر و عرض 25 سانتیمتر آماده می شود.
3-محل نشست کف پله ها در تیرهای حمال و باربر فاق برداشته و سپس تیرها در محل معلوم کارگذاری می گردند.
4-کف پله ها در تیرها نشست کرده و به شکل چپ و راست میخ می شود. در مواردی از تسمه کشی دوبل بین دو کف و تیر حمال نیز استفاده می شود.
5-دست انداز چوبی شامل تیرکهای عمودی و از دو سر برروی تیرهای مورب نصب شده و سپس تیرک مایل روی سر دو تیرک عمودی متصل می شود و میخ می گردد.
جانپناه چوبی: جانپناه که در اصطلاح محلی «سراحی» نیز گفته می شود از سه عضو تشکیل می شود.
الف: تیرهای افقی یکی در پایین و دیگری در بالا به ستونهای ایوان به شکل نشست در فاق متصل می شود و میخ می گردد.
ب: تیرهای عمودی یک زمینه مربع مرا در بین دو تیر افقی به وجود می آورد.
توجه تیرهای عمودی از هر طرف 5 سانتیمتر بلندتر انتخاب می شود. از تیرهای افقی قبلاً فاق برداشته شده، به شکل فاق از تیر افقی و زبانه مانند از تیرکهای عمودی درگیر و کلافبندی آنها به وجود می آید و اتصالات به وسیله میخهای چپ و راست انجام می شود.
ج: تیرکهای مورب به شکل چپ و راست مربعها را به چهار مثلث تبدیل کرده معمولا محل نشست دو قطعه چپ و راست، نیم، آنیم می گردد و به یکدیگر میخ شده و سپس اتصالات آنها با تیرکهای عمودی و یا تیر افقی انجام می گردد تا جانپناه ساده ای به وجود آید.
در بعضی موارد بین تیرهای افقی تیرکهای عمودی به فاصله 20 سانتیمتر مستقر شده جانپناه بوجود می آید.
توجه: در برخی مواقع بنا به سلیقه نجار، جان پناههای زیبا ساخته یم شود.
ساختمانهای زگمه ای (کله چوبی)
دیوتارسازی در ساختمانهای زگمه ای تکامل دیوارهای ورجین می باشد. معمولاً در دیوارهای ورجین اندود کاهگل انجام می گردد در صورتی که دیوارسازی زگمه ای فقط با به کار بردن تیرهای چوبی به شکل افقی انجام می شود و اندودی وجود ندارد. این بناها بیشتر جهت کلبه های جنگلی ساخته می شود. امروزه از این روش جهت بناهای مسکونی نیز استفاده یم شود. ابعاد این بنا به طول تیر بستگی مدارد. اما با روش اتصالات دقیق دیوارسازی طویل جهت فضاهای بیشتر نیز ممکن می باشد. این بناها در عین سادگی دارای زیبایی خاص می باشد. قبل از اجرای این بنا به نکات زیر باید توجه شود.
1-چوبهایی که جهت ساختمانهای زگمه ای به کار می رود باید دارای مقاومت کافی بوده تا در مقابل اثرات جوی و گذشت زمان دچار ترک خوردگی نشود. از این رو تهیه چوب از درختان وسوزنی برگ برای این منظور بسیار مفید خواهد بود.
2-تیرهای لازم باید دارای یکنواختی کامل بوده یعنی بایستی سر و ته تیر یک اندازه باشد قطر تیرهای مذکور نباید از 20 سانتیمتر کمتر باشد.
3-خشک کردن تیر به طور اصولی جهت دیوارسازیهای زگمه ای از ویژگی لازم در اجرای این بناها می باشد.
4-زائده های تیر همسطح با تیر زده شده و معمولاً به وسیله داس سطوح برجسته تیر تراشیده می شود تا یکنواختی کامل در تیرها بوجود آید. پس از آماده سازی تیرها، به اجرای بنا می پردازیم.
پی سازی: در بناهای زگمه ای پی سازی اصولی مانند پی شفته ای و یا پی سنگی با توجه به مصالح موجود در محل ساخته می شود.
پس از پی سازی، کرسی چینی با ملات مرغوب جهت مرتفع شدن بنا از سطح زمین آغاز می شود. این کرسی چینی در قدیم به وسیله ملات آهک و امروزه به وسیله ملات و سیمان انجام می گردد.
توجه 1: مرتفع ساختن پی و یا کرسی چینی جهت پیشگیری از نفوذ رطوبت به دیوارهای زگمه ای می باشد.
توجه 2: چنانچه این پی سازی دارای تقاطع اضافی به اندازه کرسی و طولی به اندازه 100 تا 150 سانتیمتر به خاطر نشست گوشه های دیوار باشد، از جهت نگهداری پشت تیر اصولی خواهد بود.
اجرای دیوار زگمه ای: 1- کلاف بندی دیوارهای چوبی زگمه ای با اصول فاق برداشتن ریشه ای که اصطلاحاً «زین اسبی» گفته می شود، در تیرهای عرضی و طولی تا   ضخامت آن با رعایت شیب مدور از دو طرف برداشته می شود. این عمل در ناحیه سطح بالای تمامی تیرهای عرضی و طولی انجام می گردد. یعنی پایین تیر سالم، اما قسمت بالای آن جهت نشست تیر گود و زین اسبی می شود. رعایت نشست دو جزء‌در یکدیگر با کلاف و پیوند کامل و بدون فضای خالی در بین آنها الزامی است.
توجه: نشست رجهای طولی در رجهای عرضی به شکل زین اسبی به طوریکه در تصویر مشاهده می شود، یکی از اصول زلزله در این نوع دیوارسازی و بنای چوبی می باشد.
2-معمولاً عمل زین اسبی در تیرها به اندازه دقیق طول و عرض دیوار قبل از دیوارسازی انجام شده و با آماده سازی تیرهای مذکور دیوارسازی آغاز می شود.
به طوری که اشاره شد، جهت کلاف بندی و نگهداری تیر در پشت فاق زین اسبی چنانچه در تقاطع پشت دیوار حدود 150 سانتیمتر رعایت شود اصولی خواهد بود.
رج نیم لایی: برای همسطح شدن رجها، دو طرف فضا از لاپه تیر و از دو سمت دیگر از تیرهای یک قطر استفاده می شود.
توجه 1: دیوارسازی زگمه ای با رعایت نشست رجهای چهار دیوار برروی یکدیگر خواهد بود. یعنی دو دیوار طولی برروی دو دیوار عرضی نشست کرده و با تکرار دو رج متقابل برروی یکدیگر، دیوارسازی دنبال می شود.
توجه 2: برداشت زین اسبی در تیرها با رعایت شیب جهت نشست برجستگی از تیر بالائی در فرورفتگی تیر زیرین و با توجه به اندازه برداری سبب شاقول سازی دیوارها در اجرای آنها خواهد شد.
توجه 3: چنانچه محل نشست دو تیر بالایی بر تیر زیرین با میخ بلند و یا میخ دوبل چوبی انجام شود، موجب اتصال مطمئن خواهد شد.
ضمناً با کاربرد شاقول در هر چند رج جهت قائم شدن دیوارسازی الزامی خواهد بود.
محل در و پنجره در دیوارهای زگمه ای: بناهای زگمه ای دارای در ورودی و پنجره نیز می باشد. معمولاً محل در و پنجره در وسط دیوارها می باشد. با استفاده از تیرهای کوتاه در کلاف بندی محل در و پنجره باز گذارده می شود و با تکرار رجها پس از به وجود آمدن ارتفاع لازم مجدداً از تیر بلند جهت دست اندازی استفاده می شود. در بعضی موارد فضای باز جهت درواشو و یا دربند به شکل پله ای و مضرس انجام می گردد.
توجه 1- در مواردی از تیرهای گرد چهار چوبی ساخته شده و در محل نصب می گردد.
توجه 2- در دیوارسازی بایستی دقت شود کلیه رجها یکنتواخت ساخته شود. یعضی ضخامت تیرها در تمایم رجها یکی باشد.
کلاف خرپا: بحث خرپاسازی را بعداً بطور مفصل بررسی خواهیم کرد و در این قسمت به ذکری گذرا جهت این بحث می پردازیم.
1-به علت این که شیب خرپا باعث فشار جانبی بر دیوار زگمه ای نشود به فاصله هر یک متر از بچه کش معلق، در جهت عکس دیوار برای سطح اتکاء بیشتر به رجها اتصال داده می شود.
2-تیرهای مورب فرعی حالت نگهدارنده تیرهای مورب را دارد که تحت زاویه شیب پخ شده و بر سطح بچه کش های معلق در جهت عکس دیوار برای اتکاء بیشتر به رجها اتصال داده می شود.
3-بیشتر شمعها برروی بچه کشها جهت نگهداری تیرهای مورب نیز متصل می شود.
4-تیرهای مورب با رعایت پیش آمدگی از بر دیوار همانند کنسول از یک طرف بر تیر قائم خرپا در ناحیه میانی اسکلت و از طرف دیگر به بچه شمعکها متصل می شود و سپس لاپه کوبی می گردد. تخته های لت با رعایت اورلپ بر سطح لاپه ها متصل می شود و پوشش سقف به وجود می آید.
ساختمانهای زگمه ای جدید
امروزه از روش سنتی استفاده شده بناهای چوبی جدید در طرحهای مطلوب و زیبا و با داشتن فضاهای لازم نظیر ایوان وسیع، خال، پذیرایی، خواب، آشپزخانه، انباری و سرویس شامل توالت، دستشویی حتی حمام و شومینه در شکل فنی ساخته شده و مورد استفاده قرار می گرد. با توجه به اینکه کاربرد برخی از مصالح غیرسنتی مانند سیمان و فلز در بحث ما نمی باشد، اما به سبب کاربرد چوب حدود 90 درصد از کل مصالح به کار رفته در این بنا، آنهم به روش تلفیق سنتی و جدید با اشاره گذرا از آن می پردازیم.
1-پس از پی سازی، از شناژ بتونی جهت مرتفع ساختن بنا نیز استفاده می شود. پس از عایق رطوبتی بر سطح شناژ تیرهای افقی با اتصال زین اسبی و گودبرداری از تیرها در یکدیگر نشت می کند و دیوارها به وجود می آید.
توجه: اتصال در تیرها به وسیله دوبل‌های چوبی نیز می باشد.
2-دیوارهای سرویس وسیله آجرکاری و جدا از دیوارهای چوبی را رعایت فاصله و به ترتیب اجرای قیراندود و سپس تأسیسات و بعداً کف سازی و کاشیکاری بدنه ها در کیفیت ساختمانهای روز بوجود می آید. در این بناها از کف سازی اصولی نیز استفاده می شود.
از ویژگی کار در دیوارهای زگمه ای جدید سوراخ کردن تیرهای چوبی در امتداد قائم و عبور میل گردهائی که دو سر آن دنده شده و به وسیله واشرگذاری و سفت کردن مهره، تیرها در یکدیگر فشرده یم شود.
توجه: در تابستان مهره سفت می گردد و در زمستان شل شده تا حالت تعادل و ثابتی در مقابل جمع شدن و باد کردن تیرها به شکل یکسان به وجود آید تا ترک خوردن و نفوذ گرما در یکدیگر فشرده می شود.
توجه: در تابستان مهره سفت می گردد و در زمستان شل شده تا حالت تعادل و ثابتی در مقابل جمع شدن و باد کردن تیرها به شکل یکسان به وجود آید تا ترک خوردن و نفوذ گرما در تیرها از بین برود.
توجه 1- در بین رجها از عایق پشم و شیشه جهت عایق حرارتی و برودتی استفاده می شود.
توجه 2- به فاصله هر سه ماه یکبار دیوارهای چوبی بوسیله روغن جذب شونده واکس زده یم شود. این روش سبب عدم ترک خوردگی در تیرها و دوام بیشتر آنها می گردد.
توجه 3-معمولاً پوششهای نهایی در این بنا از مصالح چوبی سنتی و در مواردی از مصالح غیرسنتی نیز استفاده می شود.
در اشکال زیر پلان، برش، دتایل و نمادهای یک نمونه از ساختمانهای چوبی زگمه ای سنتی و جدید را بررسی می کنیم
اصول ضد زلزله در بناهای چوبی سنتی ساده
به طریق بسیار ساده و با اجرای فنی می توان در بناهای چوبی – سنتی – که کلافهای اصلی افقی بر تیرهای عمودی نشست و عمل کرد دارد – اصول ضدزلزله را به وجود آورد.
در این روش می توان به ترتیب ذیل عمل کرد.
1-قالب لوله سیمانی به قطر داخلی حدود 30 سانتیمتر ساخته و آماده می کنیم.
2-بتون سفت با دانه بندی مرغوب و با عیار سیمان 300 تا 350 کیلوگرم برای متر مکعب با مقدار آب کم و به شکل دو نم مخلوط می شود.
3-قالب را آماده به مواد جداکننده آغشته می کنیم سپس بتون دو نم را در درون قالب ریخته و آن را کاملاً می کوبیم تا متراکم شود. سپس قالبها را باز کرده و از لوله ریخته شده جدا کی سازیم، پس از رعایت زمان مرطوب نگهداری لوله سیمانی و مقاوم شدن اصولی آن از لوله استفاده می شود.
4-برابر نقشه محل استقرار ستون ها، لوله های سیمانی در پی حفر شده مستقر می شود و با  رعایت کامل و عدم جابجائی لوله های سیمانی اطراف آن با سنگ و ملات ماسه آهک پی سازی می شود.
توجه: چنانچه زیر لوله های سیمانی سنگ کاملاً مسطح و تخت، سخت و مقاوم و با مقاومت فشاری کافی و در تراز یکدیگر خطر نفوذ رطوبت به تیر عمودی چوبی که در درون لوله مستقر می شود بی اثر خواهد بود.
استقرار شمع در لوله های سیمانی: 1- (قطر تیرهای عمودی حدود 25 سانتیمتر انتخاب می شود). سطح تیر زائده گیری شده و کاملاً یک دست می گردد (یعنی زائده گیری بر تیر انجام می شود)
2-بعد از انجام مرحله اول جهت اجرای ضد زلزله و تحرک پذیری تیر افقی «تعل» که اصطلاحاً کش نیز گفته می شود کاملاً یکدست شده و طول آنهاغ یک اندازه می گردد.
3-سرستونهای عمودی به شکل مادگی زین اسبی می گردد. بدیهی است این زین اسبی باید در تمام شمع با یک شعاع و اندازه باشد. این محل جهت نشست تیر افقی خواهد بود.
4-ارتفاع آغشته به قیر از تیرهای عمودی در لوله سیمانی مستقر می شود. بدیهی است قطر تیرهای عمودی (ستون – شمع) حدود 25 سانتیمتر می باشد که در نتیجه رعایت 5/2 سانتیمتر ستون تا لوله سیمانی از هر طرف می تواند تحرک پذیری ستونها را در مقابل زلزله بخوبی انجام دهد.
5-پس از استقرار ستونهای چوبی مذکور جهت کلاف سازی آنها و زیرسازی باربر برای کف فضاها که از سطح پی بالاتر در نظر گرفته می باشد، عمل پل کشی با اختلاف سطح از روی پی سنگی و با رعایت نشست تیر افقی به شکل کوم در ستونها انجام می گردد.
اجرای پل کشی جهت پوشش شیبدار: 1- به طوری که قبلاً گفته شد سر ستون به شکل نیم دایره کامل و در حالت زین اسبی برداشته می شود. عمل مدور سازی و اصلاح بوسیله چوب ساب زدن انجام می گیرد.
توجه: ارتفاع ستونها کاملاً در یک اندازه و خزانه زین اسبی در سر تیرهای عمودی نیز بایستی در تراز یکدیگر باشند.
2-طول پل از دو طرف طویل تر و جهت پیش ایوان تا 140 سانتیمتر و در مواردی تا 150 سانتیمتر بلندتر و اصطلاحاً یک کلفتی انتخاب می شود و سر شمع ها بدین طریق اجرا می شود
روش الف:
جهت متحرک کردن پل در سر ستون قطر محل نشست پل بر ستون ستون باندازه قطر ستون بعلاوه چهار سانتیمتر اضافی و بعمق 2 سانتیمتر از سایر قسمته دیگر پل به شکل مدور برداشته می شود تا علاوه بر تحرک‌پذیری پل حالت مانع نیز در آن بوجود آید.
روش ب:
پس از شاقول سازی شمع ها بخاطر مهار شدن و کلاف تیر افقی پل با ستون، از تسمه (6×60) میلیمتر استفاده کرده عمل رکابکشی را انجام می دهیم.
توجه 1-دو بازوی رکابی را در مقابل یکدیگر قرار داده و در آنها سوراخی به قطر 12 میلیمتر ایجاد می کنیم.
توجه 2- محل سوراخها تسمه رکابی برروی شمع چوبی (تیر عمودی) نشانه شده بوسیله مته نمره 12 ستون سوراخ سرتاسری می شود.
توجه 3- نظر به این که پیچ نمره 12 بلند به طول 30 سانتیمتر وجود ندارد بوسیلة آهنگری می توان این پیچ را با داشتن گل پرچ و در یک طرف و از ناحیه سر با دنده کردن آن بوسیله قلاویز به وجود آورد.
3-پیچ ساخته شده از سوراخ رکابی و شمع عبور کرده از سوراخ مقابل رکابی بیرون می آید و به وسیله واشرگذاری تخت و سپس واشر فنری و مهره بستن نگهداری پل بستون و تحرک پذیری آن به وجود آید.
توجه 4: فاصله رکابی با پل نشست کرده بر سر تیر بین یک تا 2 میلیمتر رعایت می شود تا تحرک پذیری پل بر سر ستون براحتی انجام گیرد.
توجه 5: - در بعضی از انواع اجرا جهت نگهداری پلهای پیش ایوان می توان در امتداد ستونهای فضا با شمع هائی با شیوة ذکر شده جهت مشست پل در سر ستون اجرا کرد تا پوشش سقفی مسطح جهت لمبه کوبی در زیر سقف شیبدار بخوبی انجام گردد.
توجه 6: بعد از اجرای پل کشی انجام پوشش شیبدار صورت می گیرد.
توجه 7: اجرای دیوارسازی با تخته و یا تیرهای لاغر «شلاقی» به شکل مورب و یا افقی با رعایت فاصله از یکدیگر جهت بدنه داخلی و خارجی به دو طرف ستون بطوریکه قبلاً گفته شد انجام می شود. سپس اندود گل با مخلوط کلوش پوشش داخلی و خارجی را سبب می گردد.
اصول ضد زلزله بوسیله پروفیل: با توجه به استفاده و عمل کرد روش سنتی با استفاده از تعدادی نبشی و ورق و تسمه و میل گرد می توان اصول ضدزلزله جالبی در اسکلت بناهای چوبی به وجود آورد. بدیهی است در این روش از وجود پی سازی بتونی بترتیب زیر استفاده می شود. (این اجزا غیر روش سنتی است)
1-پی سازی سنگی با ملات ماسه آهک با پیوند انجام می شود. محل استقرار صفحه زیر ستون بتون ریزی می شود و صفحه زیر ستون که چهار میل گرد بدان به شکل (L) متصل شده است در بتون کار گذارده می شود.
توجه: اجرای تراز بودن صفحات زیرستون بدقت و درستی باید انجام گیرد.
2-محل نشست ستون چوبی مقطع (تیرعمودی) برروی صفجه فلزی مشخص می شود.
توجه: یکباد بودن مقطع ستونها و محل نشست آن ها بر روی صفحه زیر ستون و همچنین برروی کلیه صفحات زیر ستون – به قطر حدود 25 سانتیمتر – انجام می شود.
4- سه نبشی نمره 8 یا 10 بطول 50 سانتیمتر به طوری که 5 میلیمتر با محیط مقطع ستون (دایره) فاصله داشته باشد بطور عمودی از ناحیه داخل بصفحه جوش می گردد.
5- یکطرف بیکدیگر و از طرف دیگر به صفحه متصل می شود.
توجه 1- از ناحیه خارج بوسیله سه قطعه نبشی نمره 6 و یا 8 نبشیهای عمودی از یکطرف بیکدیگر و از طرف دیگر به صفحه متصل می شود.
توجه 2- از ناحیه سر به وسیله 3 قطعه تسمه نمره 60 میلیمتری کلاف کشی و اتصالات سه نبشی عمودی نیز انجام می شود.
توجه: یکباد بودن مقطع ستونها و محل نشست آن ها برروی صفحه زیر ستون و همچنین برروی کلیه صفحات زیر ستون – به قطر حدود 25 سانتیمتر – انجام می شود.
3-سه نبشی نمره 8 یا 10 بطول 50 سانتیمتر به طوری که 5 میلیمتر با محیط مقطع ستون (دایره) فاصله داشته باشد بطور عمودی از ناحیه داخل بصفجه جوش می گردد.
یکطرف بیکدیگر و از طرف به صفحه متصل می شود.
توجه 1-از ناحیه خارج بوسیله سه قطعه نبشی نمره 6 و یا 8 نبشیهای عمودی از یکطرف بیکدیگر و از طرف دیگر به صفحه متصل می شود.
توجه 2-از ناحیه سر به وسیله 3 قطعه تسمه نمره 60 میلیمتری کلاف کشی و اتصالات سه نبشی عمودی نیز انجام می شود.
استقرار ستونهای چوبی یکدست و یک ارتفاع که سر آنها جهت نشست پل، خزانه زین اسبی می گردد. چنانچه ارتفاعی از ستون از محل نشست آن از روی صفحه فلزی تا سطح پوشش کف فضا بوسیله قیر، کایر اصولی انجام می گیرد.
2-ستونهای فوق بین نبشی ها مستقر شده با عمل گوه گذاری موقت بین نبشی و ستون عمل شاقول سازی آنها انجام می شود.
3-عمل بادبند کردن بوسیله میل گرد و اتصال آن از یکطرف به ورق متصل به نبشی عمودی و از طرف دیگر تسمه نیم دایره که هر دو نیم داریه تسمه دارای برگشت جهت پیچ و مهره می باشند انجام می گیرد.
توجه: قسمتی از عمل اتصالات بمانند اتصال میل گرد به ورق متصل به نبشی عمودی و تسمه نیم دایره را می توانم قبلا انجام داد تا خطر پرتاب جرقه از جوشکاری به ستون چوبی کمتر باشد.
4-بوسیله پیچ و مهره دو تسمه نیم دایره بیکدیگر وصل می گردد و کلافی را به وجود می آورند.
توجه 1-جهت ثابت نگهداشتن کلاف، دو نیم تسمه دایره در ناحیه زیر و بالای تسمه دستک چوبی به ستون متصل می کنیم.
توجه 2- جهت تحرک گرفتن ستون می توان قطر کلاف نیم دایره را باندازه 10 میلیمتر بزرگتر از قطر ستون چوبی انتخاب کرد.
توجه 3- سایر قسمتهای اجرا بمانند پل کشی – اجرای سقف شیبدار و دیوارهای فضا بمانند مسائل قبل می باشد که شرح آن بررسی شد.
خرپاسازی جهت پوششهای ورق سفال
گرچه قدمت پوششهای ورق و سفال کمتر از لت پوش می باشد، اما کاربرد این مصالح در پوشش خرپا نیز قدیمی می باشد.
امروزه از پوشش ورق در روستاها نیز استفاده می شود. اما نسبت بهره گیری از آن به مراتب کمتر از شهرکها و بخصوص شهرهای بزرگ می باشد. در شهرهیا بزرگ شمال علاوه بر پوشش ورق از سفال پوشها نیز جهت پوشش نهایی در انواع خرپاها استفاده می شود.
به طور کلی بناهای  روستایی در حواشی جنگل و جلگه ای و خصوصاً در مناطق کوهستانی دارای ابعاد محدودی می باشد که خرپاسازی آن نیز به شکل ساده قابل اجرا است. اما مساحت زیربنا در شهرها به مراتب بیشتر از روستاها بوده که درنتیجه اساس خرپاسازی و پوشش آن نیز با یکدیگر تفاوت می کند.
در بناهای گالی پوش و لت پوش از چوب برای دیوارسازی استفاده فراوان می شود، در صورتی که در بناهای سفالپوش و ورق پوش که اصطلاحاً شیروانی گفته می شود، دیوارها بیشتر عریض و با حجم سنگین و مصالح مقاوم تر نظیر دیوارهای آجری یا سنگی که امروزه از بلوکهای سیمانی نیز برای ساختن این دیوارها استفاده می شود.
به طور خلاصه علاوه بر بناهای سفالپوش به نام «سفالخانه» و پوشش ورق به نام «سیمکاخانه» علاوه بر استفاده از کلافبندی در نواخی شمال که بایستی دارای خرپاسازی باشد، از اسکلت خرپاسازی در ابعادی وسیع جهت پوششهای شیروانی همچنین پوششهای ورق کوچک آردواز و از سفال استفاده می شود. این اساس در سایر نقاط کشور نیز مورد استفاده زیاد می باشد که اساس کلی آن را بررسی کرده و سپس به نحوة پوشش آنها خواهیم پرداخت.
به طور خلاصه خرپاسازی به سه طریق مثلثی، دوطرفه و چهار طرفه قابل اجرا می باشد. اسکلت خرپاسازی چهار طرفه کاملترین شکل خرپاها می باشد که به نحوة ساخت آن می پردازیم.
اتصال خرپا به استخوان بندی بنا: در دیوارهای چوبی و یا تله بستهای چوبی که شرح آن قبلاً گفته شد، تیر افقی به نام نعل یا کش به ستونهای چوبی میخ می شود و به وسیله دستکها اتصالات آن به وجود می آید. اما در دیوارهای آجری و یا با مصالح دیگر در محل تقاطع دیوارها و یا با فاصله هر سه متر در دیوارهای طویل، تیرچه عمودی به قطر 15 تا 18 سانتیمتر که به نام چوب مشته معروف هستند، مستقر می سازیم. این چوب مشته در ارتفاع   ارتفاع و به اندازه 100 تا 120 سانتیمتر در دیوار کار گذاشته شده، سپس دیوارسازی تا ارتفاع لازم بنائی می گردد. برای اتصال و درگیر بودن چوب مشته عموماً از چوبهایی که دارای سرشاخه می باشد استفاده یم گردد. این سرشاخه در دیوار به خوبی پیوند می شود و سبب نگهداری کامل اسکلت خرپا می گردد.
نعل گذاری: 1- پس از اتمام دیوارسازی با استفاده از خط تراز، سطح چوب مشته ها نعل کشی و آماده می شود. یعنی اضافی آنها بریده شده و همگی در یک سطح همتراز می شوند.
2-برای نشست کامل کش برروی مشته ها نقاط لازم از کش اصطلاحاً نعل برداشته می شود تا سطحی از گردی تیر تسطیح شده و حرکت پذیری کش از میان برود، سپس کش به طول معلوم و به قطر 20 سانتیمتر بر سر چوب مشته مستقر می شود و به وسیله میخ بلند و با رکاب کشی اتصال به وجود می آید.
توجه: چنانچه از کش و همچنین چوب مشته جهت نشست دو عضو کنار یکدیگر «نیم آنیم» برداشته شود و اتصالات به وجود آید پیوند قطعات اصولی خواهد بود.
تیرک وسط «عطایی»: 1- وسط اسکلت خرپا مشخص می شود به ارتفاع جست و خیز» اسکلت خرپا تیر مقاوم به قطر حدود 20 سانتیمتر برروی کش میانی به نام عصایی یا شاخص به شکل شاقولی نصب و میخ می شود.
2-طرفین شاخص وسیله دستکها با نشست زبانه در فاق سبب نگهداری تیر عمودی می شود.
3-برای مقاومت بیشتر و کلاف بندی دو عضو تیر قائم و کش از تسمه کشی در اطراف آنها که اصطلاحاً «رکابی» گفته می شود استفاده شده و به وسیله میخ کردن اتصالات کافی به وجود می آید تا مقاومت اسکلت خرپا در مقابل بادهای شدید مؤثر باشد.
توجه 1- چنانچه مسیر دو سوراخ مقابل رکابی وسیله مته سوراخ شود و پیچ عبور داده شده و به وسیله مهره سفت شود و پیچ عبور داده شده و به وسیله مهره سفت شود اجرا کاملاً اصولی خواهد بود. ضمناً (از روش مذکور باید در تمامی مفاصل استفاده گردد).
توجه 2- چنانچه تیرک میانی «عصایی» واحد و تکی باشد جهت نشست تیرهای مورب بایستی سر تیر مذکور با شیب لازم پخ شود.
تیر خط الرأس: 1- تیر گردبینه در اندازه لازم تهیه م شود و برروی تیرهای قائم عصائی مستقر شده و به وسیله میخ بلند و رکاب کشی اتصالات آن انجام می شود.
توجه: چنانچه به جای تیر گرد از چهارتراش جهت اتصالات عضوها استفاده شود کاملاً بهتر خواهد بود. زیرا تیر قائم به شکل زبانه، در فاق انجام شده از تیر افقی و خط الرأس نشست می کند.
2-جهت پیوند بیشتر از تسمه کشی فلزی برای کلافبندی در بین تیرهای قائم و تیر خط الرأس استفاده می شود.
تیرهای مورب: 1- بنا به اندازه طول شیب، تیرهای مقاوم به قطر 15 تا 20 سانتیمتر از یکطرف به تیر قائم و نقطه خط الرأس، و از طرف دیگر به کش و یا نعل متصل می گردد.
توجه 1: جهت نصب آبرو، طول تیر مورب نیز محاسبه شده و با رعایت برداشتن فاق از کش و نشست تیر مورب در آن با رعایت داشتن کوم شیبدار سبب اتصالات اصولی شده و به وسیله میخهای بلند یا پیچ و سپس رکاب کشی قطعات با یکدیگر متصل می شوند.
توجه 2: تیرهای مورب کناری در محل تقاطع دو بدنه جهت زیرسازی لاپه کوپی و تیرهای مورب دیگری به فاصله 120 تا 150 سانتیمتر برابر اصول ذکر شده در اسکلت خرپا به وجود می آید.
 توجه 3- چنانچه فاصله دو تیر مورب انتهایی کم باشد، تیرهای میانی در بین آن دو کشدیه شده و سطح آنها آماده لاپه کوپی می گردد.
تیرچه های قائم: معمولاً جهت بوجود آمدن یک اسکلت خرپای اصولی، تیرچه های فرعی قائم که عضوهای مؤثر می باشد به فاصله 100 تا 120 سانتیمتر در زیر تیرهای خط الرأس و تیرهای مورب و سایر تیرهای باربر نصب می شود.
ضمناً علاوه بر اتصالات اصولی استفاده از تسمه کشی بر عضوها به مقاومت و یکپارچه شدن اسکلت خرپا کمک فراوان می کند.
دریچه شیروانی «خورشیدی»: جهت تمیز کردن آبرو و محل سرکاسة ناودانی و با مواردی دیگر همچون رفت و آمد برروی اسکلت شیروانی الزامی می باشد که در ناحیه   ارتفاع خرپا و در وسط شیب از یک بدنه که بیشتر جهت نمای اصلفی مورد نظر می باشد، ساخته می شود. کلافبندی جهت درچه به عرض 50 و به ارتفاع 70 سانتیمتر به وجود می آید. علاوه بر نصب دریچه به وسیله تخته، اطراف کلاف دریچه را پوشیده و سطحی برای نصب ورق. به وجود می آید.
دودکش سازی: در بناهای چوبی و یا بناهایی که دارای پوشش شیروانی و یا سفال پوش می باشد، اجرای دودکش در کلافبندی خرپا کاملاً قابل اجرا یم باشد. در این موارد مسیر دودکش در پلان ساختمان طوری انتخاب می گردد که مسیر دودکش در بین قطعات و عضوهای خرپا با رعایت فاصله ساخته شود. امروزه مسیر دودکش به وسیله لوله های قطور ایرانیت و یا سیمانی ساخته می شود. این عمل در قدیم به وسیله لوله های سفالین تمبوشه به قطر 15 سانتیمتر که اصطلاحاً شغال رو گفته می شود، با رعایت نشست «نری» یک قطعه در «مادگی» از قطعه زیرین انجام شده و طویل می گردد. جهت پیشگیری از اثر حرارت آتش سوزی تیرها، تیرچه عمودی، لاپه و غیره اطراف  لوله ها اندود کاهگل می شود و در اکثر موارد دیوارسازی یک نیمه در اطراف لوله ها انجام می گیرد این عمل سبب اطمینان بیشتر در مقابل خطر سرایت حرارت به عضوهای چوبی خواهد شد. امروزه گونه سازی در اطراف لوله ها و کانالهای دودکش در اسکلت خرپا از ویژگی و اهمیت خاصی برخوردار می باشد که برابر با اصول خاص خود بنائی میگردد. ارتفاع خارجی دودکش تا بعد از ستیغ شیروانی با پیوند  و درپوش ساخته می شود.
توجه 1- معمولاً دودکش به اندازه نیم متر از سطح خرپا بلندتر شده تا وزش باد مانع کشش دود نگردد.
توجه 2- در بعضی موارد نفوذ بادهای شدید سبب عدم کشش دود می شود که نصب کلاهک در لوله دودکش اثر پس زدن دود را در مسیر از میان خواهد برد.
پوشش سقف شیبدار داخلی: در ساختمانهای چوبی سنتی علاوه بر پوشش تخت در زیر اسکلت ورق پوش، به طور نادر از پوششهای شیبدار با رعایت کلافبندی در زیر اسکلت خرپا به روش زیر اجرا می شود.
1-تیر عمودی عصایی برروی کش قطور زیرین استوار می گردد.
2-معمولاً این کش در ارتفاعی بالاتر از کشهای زیرین دیوار خواهد بود.
3-تیر افقی مذکور محل تکیه گاه سر تیرهای مورب و شیبدار پوشش زیرین می باشد.
4-پای تیرهای شیبدار برروی کشهای سرتاسر مستقر شده نصب می گردد.
توجه: اسکلت خرپا در وضعیت خود جدا از تیرهای پوشش شیبدار زیرین می باشد که با اصول فنی اجرا می شود. سپس پوشش شیبدار جهت سقف زیرین به وجود می آید.
5-فاصله تیرهای شیبدار در ناحیه پایین حدود 50 تا 60 سانتیمتر و در بالا کمتر می شود.
6-سطح روی تیرها به وسیله پرواز یا ثقت و یا حصیر پوشش شده روی آن اندود کاهگل انجام می گردد.
توجه: در مواردی جهت زیبایی و تزیین زیر سقف، ابتدا حصیر بر روی تیرها فرش شده، آنگاه روی آن پرواز و یا ثقت نصب می شود.
توجه: در برخی از شهرستانها این اجرا در سقفهای چوب پوش تخت به نام دالانی انجام می گردد.
پوشش سقف تخت در زیر خرپا: 10 بعد از دودکش سازی از تیرهای گرد به قطر 15 تا 17 سانتیمتر و با رعایت 40 تا 50 سانتیمتر فاصله برروی کشها با رعایت ریسمانکشی و هم سطح سازی تیر به کش متصل می شود.
2-از سرشاخه یکنواخت با پوشش 10 سانتیمتر بیشتر از هر طرف در روی تیرهای مذکور به شکل چپ و راست مفروش می شود.
3-سطح تیرها ثقت ریزی شده سپس حصیر پهن می شود و بعداً اندود کاهگل به اندازه 3 تا 4 سانتیمتر جهت پوشش سطح داخلی خرپا انجام می گردد.
سقف کاذب: در زیر سقف خرپا، سقف دومی به نام سقف کاذب با پروازکوپی به وجود آورده که سطح زیرین آن اندود می شود و سپس گچکاری  می شود.
دریچه ورودی به داخل شیروانی: جهت رفت و آمد از ساختمان به درون خرپا، محلی در بین سقف داخلی خرپا و سقف کلذب جهت دریچه پیش بینی شده که کلاف بندی چوبی آن به ابعاد 60×60 سانتیمتر به وجود می آید و دریچه به ابعاد واشو 50×50 سانتیمتر در چهارچوب خود به کلافبندی تیرها متصل و میخ می شود.
توجه 1- اتصالات چهارچوب دریچه با نشست پخ در کلافبندی تیرها انجام می شود.
توجه 2-واشو دریچه مذکور به داخل شیروانی خواهد بود که در موارد الزامی از آن استفاده می شود.