این بیماری ( تب مالت ) که در حیوانات به نام سقط جنین واگیر مرسوم است،یکی از بیماریهای عفونی قابل انتقالبین انسان و حیوان میباشد و با نامهایدیگری نظیر: تب مواج، تب دیوانه وتب مدیترانهای نیز نامیده میشود.
این بیماری در تمام فصول سالوجود دارد، اما در بهار و پاییز یعنیزمان زایش و شیردهی دامها بیشتردیده میشود.
عامل بیماری: نوعی باکتری بهنام « بروس لا » میباشد. این میکروبدارای چند نوع است. نوعی از باکتریکه عمدتا در گوسفند و بز دیده میشود،مهمترین عامل بیماری در انسان است.
میزبان و شرایط زیستمحیطی:
تب مالت بیشتر بیماری مردان بالغبه خصوص کشاورزان، دامدارانچوپانان، قصابان، سلاخان، دامپزشکانمیباشد. کارمندان آزمایشگاهها نیز درمعرض خطر ویژه قرار دارند اما درکشور ما چون زنان و کودکان نیزدوشادوش مردان به امور دامداریمشغولند در معرض خطر قرار دارند،به همین دلیل ۵۵ درصد مبتلایان رامردان و بقیه را زنان و کودکان تشکیلمیدهند. در شرایطی که مراکز پرورشدام استانداردهای بهداشتی را نداشتهباشد تب مالت شایعتر است. تراکم درمراتع بارندگی، نبود نور خورشید واقدامهای غیربهداشتی در فرآیند فراهمکردن شیر و گوشت همگی زمینهانتشار بروسلوز را مساعد میکنند.محیط اطراف گاوی که میتواند از خودمیکروب دفع کند به شدت آلوده کنندهاست. عامل بیماری در شرایط محیطیمناسب از نظر رطوبت، در ادرار ومدفوع حیوانات هفتهها و گاه ماههازنده میماند. این باسیل در پنیر تازه وغیر پاستوریزه حاصل از شیرخام تاهشت هفته زنده میماند و با منجمدکردن از بین نمیرود. این ارگانیسم تاچهل روز در خاک خشک آلوده بهادرار، مدفوع و ترشحات واژن ومحصولات زایمان حیوان مبتلا، زندهمیماند و در خاک مرطوب خیلیبیشتر مقاومت دارد.
بروسلا در ادرار ۶ روز در گرد وخاک ۶ هفته و در آب و خاک تا ۱۰هفته و در کره تا ۴ ماه باقی میماند ودر مدفوع حیوانات در هوای آزاد ۱۰۰روز و در دمای ۸ درجه سانتی گرادبیش از یکسال باقی میماند، اینباکتری در ماست به علت وجوداسیدلاکتیک قادر به زندگی نیست ودر دمای ۶۰ درجه به مدت ۱۰ دقیقهنابود میشود.
راههای سرایت بیماری به انسان:
۱ – به صورت تماس مستقیم بابافتهای حیوان آلوده نظیر خون،ترشحات رحمی و ترشحات جنینسقط شده.
۲ – به صورت غیرمستقیم از راه
- مصرف شیرخام و فرآوردههایلبنی آلوده خصوصا پنیر تازه، خامه،سرشیر و کره
- انتقال تنفسی از طریقافشانههای موجود در هوای آغل واصطبل آلوده یا آزمایشگاه
- فرو رفتن سر سوزن سرنگحاوی واکسنهای حیوانی به دستانسان
علایم بیماری: دوره نهفتگیبیماری (از زمان تماس با منبع عفونتتا بروز علایم) اغلب بین ۱ تا ۳ هفتهاست، ولی گاهی تا ۶ ماه میباشد. براساس شدت بیماری، علایم به سهشکل حاد، تحت حاد و مزمن بروزمیکند.
شکل حاد: بیمار دچار لرزناگهانی، درد عمومی بدن به خصوصدرد پشت و تعریق شدید میشود;اشتهای خود را از دست میدهد و دچارضعف و سستی میگردد، ضمنا ازشروع علایم بیش از ۳ ماه نمیگذرد.
شکل تحت حاد: آغاز آنبیسروصدا میباشد. شکایت اصلیبیمار از ضعف و خستگی است. از آغازبیماری نیز ۳ تا ۱۲ ماه میگذرد.
شکل مزمن: اگر از زمانتشخیص بیماری بیش از یک سالبگذرد و فرد هنوز مبتلا باشد مزمنگفته میشود.
افرادی که دچار تب، بیاشتهایی،درد عضلانی و تعریق شبانه بوده وسابقه تماس با دامهای آلوده یامشکوک به تب مالت را عنوانمینمایند یا از فرآوردههای لبنی آلودهاستفاده نمودهاند، لازم است برای انجامآزمایش به پزشک مرکز بهداشتی -درمانی ارجاع گردند.
درمان: رژیمهای درمانیمتفاوتی برای درمان بیماران مبتلا بهتب مالت توصیه میشود، لیکن هیچگاهاز یک دارو به تنهایی در درمان بیمارنباید استفاده کرد (مگر در زمانحاملگی و با توصیه پزشک). طولدوره درمان حداقل ۸ هفته (دو ماه)میباشد.
راههای پیشگیری از بیماریتب مالت در انسان:
۱ – خودداری از مصرف مواد لبنیمشکوک مانند شیرخام، پنیر تازه،خامه و سرشیر غیرپاستوریزه
۲ – استفاده از شیر و فرآوردههایلبنی به صورت پاستوریزه، در صورتدر دسترس نبودن شیر پاستوریزه باجوشاندن شیر به مدت حداقل ده دقیقهبعد از جوش آمدن، به از بین رفتن کلیهعوامل میکروبی مطمئن شوید.
۳ – استفاده از ماسک تنفسی درهنگام کار با فضولات حیوانی یا ورودبه اصطبل
۴ – دور نگه داشتن حیوانات ازمحل زندگی انسان
۵ – استفاده از دستکش، کلاه،ماسک، عینک و روپوش مناسب دردامپزشکان، دامداران و پرسنلکشتارگاهها.
۶ – آموزش طرز تهیه پنیر تازه بهکلیه خانوارهای روستایی; به این طریقکه ابتدا شیر را به مدت ۱۰ دقیقهجوشانیده و در همان حالت به ازای هر۳ لیتر شیر یک لیوان آب ماست و یا بهیک لیتر شیر ۲۵۰ گرم ماست ترشاضافه کرده پس از دلمه شدن و جداشدن پنیر از آب مقدار لازم نمک به آناضافه کرده با پارچه صافی آبگیری وپس از سفت شدن مصرف نمایید. اگرپنیر به صورت غیر پاستوریزه و بدونجوشاندن شیر تهیه شود حداقلبایستی دو ماه در آب نمک نگهداری وسپس مصرف شود.
۷ – گزارش کتبی بیماری به مرکزبهداشت شهرستان و استان.
از تب مالت در حیوانات چهمیدانیم؟
در گاو، گوسفند، بز، سگ، شتر وخوک نیز بیماری مشاهده شده است.
تذکر: تب مالت در دامها از طریقجفتگیری دامها، مصرف شیر از دامآلوده، انتقال تنفسی در هوای آغل واصطبل، تماس با ترشحات رحمی دامآلوده یا جفت و جنین سقط شده آلودهمنتقل میشود.
راههای پیشگیری در دامها:
۱ – واکسیناسیون گوسالههای مادهدر سن ۳ تا ۶ ماهگی با واکسن مربوط
۲ – واکسیناسیون بره و بز غاله از ۳ماهگی تا یک ماه قبل از جفتگیری باواکسن مربوط.
۳ – جدانمودن دامهای سقط شدهاز بقیه گله و جلوگیری از تماسمستقیم با ترشحات رحمی، جنینی وجفت دامهای سقط شده
۴ – خونگیری و انجام آزمایشهایلازم بر روی دامهای مشکوک وهدایت دامهای آلوده به کشتارگاه
۵ – اقدامات بهداشتی شامل تهیه وتدارکات محیط زیست تمیز برایگلههای گاو و گوسفند و دفع صحیحادرار و مدفوع آنها.
چگونه میتوانیم از بیماری تب مالت پیشگیری کنیم ؟
- ابتدا باید دامداران جهت پیشگیری از بیماری تب مالت از دام ها ، میبایست به دامپزشکی مراجعه و جهت انجام آزمایش خون دام ها و همچنین واکسیناسیون بزغاله ها و گوساله ها اقدام نمایند .
- باید توجه داشته باشید که در موقع مصرف ، شیر را چنانچه پاستوریزه نباشد حتماً به مدت 5 دقیقه بجوشانید و هنگام جوشانیدن شیر نیز باید با یک قاشق تمیز شیر را به هم زد تا تمام قسمتهای شیر حرارت لازم را دریافت کند .
- از مصرف پنیر تازه و خامه محلی که شیر آنها نجوشیده باشد خودداری شود و از پنیرهای تهیه شده بهداشتی استفاده نمایید
- از مصرف شیرینیهای خامه دار به دلیل اینکه اکثر خامه آنها پاستوریزه نمی باشد خودداری گردد.
- از مصرف شیر حیوانی که تازه سقط جنین کرده خودداری گردد.
- جفت و بقایای جنین سقط شده را باید سوزانید و بایستی بعد از ریختن مواد ضد عفونی کننده بر روی جنین فوق ، آن را دفن کرد .
- گوشت حیوان مبتلا به تب مالت اگر خوب پخته شود قابل مصرف میباشد .
- در موقع تمیز نمودن طویله دام ها ، باید دهان و بینی را با پارچه تمیز بپوشانند.
- قبل از دوشیدن شیر دام حتماً پستان دام و اطراف آن باید با آب و صابون شسته شود .