تشکیل شرکت سهامی

شرکت سهامی  
• تقسیم سرمایه به سهام
• مسئولیت دارندگان سهم
• بازرگانی بودن عملیات شرکت
• میزان سرمایه
• انواع شرکت های سهامی
• همچنین ببینید:
به موجب ماده 1 اصلاحی قانون تجارت مصوب 24 اسفند 1347 شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنه است و طبق ماده 2 قانون مذکور شرکت سهامی شرکت بازرگانی محسوب می شود ولو این که موضوع عملیات آن امور بازرگانی نباشد.
در شرکت سهامی عده شرکاء نباید از سه نفر کمتر باشد .

طبق ماده 5 حداقل میزان سرمایه نیز تعیین شده است. بنابراین مشخصات متمایزه این نوع شرکت عبارت است از :
1. سرمایه به سهام متساوی تقسیم شده باشد.
2. مسئولیت دارندگان سهام فقط محدود به سهام آنها است.
3. کلیه عملیات شرکت بازرگانی محسوب است .
4. عده شرکاء کمتر از سه نفر نخواهد بود .
5. سرمایه شرکت از مبلغ معینی نباید کمتر باشد.
تقسیم سرمایه به سهام
مسلم است شرکت سهامی مانند سایر شرکت ها باید دارای سرمایه باشد و اساس کار هر شرکت تجارتی سرمایه است منتهی در این قسم شرکت ها سرمایه باید به قسمت های مساوی تقسیم شده باشد و هر یک از اجزاء تقسیم را سهم گویند. مثلاً اگر شرکتی دو میلیون ریال سرمایه دارد باید به هزار سهم دو هزار ریالی و یا پانصد سهم چهار هزار ریالی تقسیم شده باشد و چنین شرکتی نمی تواند یک میلیون ریال از سرمایه خود را به 500 سهم دو هزار ریالی و بقیه را مثلاً به 250 سهم چهار هزار ریالی تقسیم نماید.
شرکاء لازم نیست که هر یک فقط یک سهم داشته باشند بلکه هر شریک می تواند به هر مقدار که بخواهد سهم بخرد. مثلاً در شرکتی که سرمایه آن به یک صد سهم تقسیم شده است ممکن است یک شریک هفتاد سهم و شریک دیگر بیست سهم و بقیه شرکاء هر کدام یک سهم یا دو سهم داشته باشند.
مسئولیت دارندگان سهم
در شرکت های سهامی شرکاء تا میزانی که سهم قبول نموده اند مسئل هستند و اضافه بر آن مسئولیتی ندارند و اگر شرکت به نحوی متضرر گردید که علاوه بر استهلاک سرمایه ، مبلغی هم بدهکار شد ، صاحبان سهام ملزم به پرداخت دیون شرکت نخواهند بود . مثلاً شرکتی که سرمایه آن دو میلیون ریال است اگر ورشکست شود به نحوی که پانصد هزار ریال پس از استهلاک سرمایه کسر بیاورد ، طلبکاران حق مطالبه از شرکاء را نخواهند داشت زیرا شخصیت و اعتبار شرکاء به هیچ وجه در شرکت دخالتی ندارد.
بازرگانی بودن عملیات شرکت
هر قدر تمدن توسعه پیدا کند اموری که به اموال غیر منقول است بیشتر مورد نظر خواهد بود و مسلم است که آباد کردن آنها محتاج به سرمایه زیادی است که جز با تشکیل شرکت جمع آوری چنین سرمایه مقدور نیست. مثلا به جهت احداث سدهای بزرگ و آبیاری مناطق لم یزرع و بایر یا برای خرید و فروش خانه ها و اراضی جهت احداث خیابان که سرمایه فردی کفاف مخارج آن را نمی دهد ، اگر شرکتی که متصدی انجام عمل باشد دارای شخصیت حقوقی نبوده و نتواند مستقلاً معامله نماید و کارگر و کارمند استخدام کند از آن جهت شرکاء ناچاراً هریک به حساب شخصی خود این امور را انجام دهند ، به هیچ وجه منظور سرمایه گذاران عملی نشده و رکودی در عمران و آبادی کشور پدید می آید .
با توجه به این موضوع ماده 2 اصلاحی قانون تجارت مقرر داشته که شرکت سهامی بازرگانی محسوب می شود ولو این که موضوع عملیات آن امور بازرگانی نباشد.
باید دانست که از هفت نوع شرکت های تجارتی فقط شرکت سهامی می تواند موضوع عملیات خود را امور غیر بازرگانی قرار دهد و الا شرکت های تضامنی و نسبی و با مسئولیت محدود نمی توانند موضوع عملیات خود را امور بازرگانی قرار دهند و اگر اقدام به معاملات غیر تجارتی نمودند مشمول مقررات مربوط به امور تجارتی نخواهند بود.
با تمام این احوال مقررات مربوط به اموال غیر منقول باید رعایت شود . مثلاً هرگاه شرکت سهامی شروع به خرید یا فروش اراضی نماید ثبت آن مانند اموال منقول در دفاتر تجارتی کافی نبوده و باید در دفتر اسناد رسمی به ثبت رسیده و سایر تشریفات نسبت به آن مرعی گردد.
عده شرکاء در سایر شرکت ها اعم از تجارتی یا مدنی عده شرکاء تعیین نشده و مطابق تعریفی که قبلاً کردیم ، شرکت تشکیل می شود از دو نفر شریک یا بیشتر ولی به موجب ماده 3 اصلاحی قانون تجارت در شرکت سهامی تعداد شرکاء نباید از سه نفر کمتر باشد .
به نظر می رسد که قرار دادن حداقل تعداد شرکاء 3 نفر، مربوط به شرکت های سهامی خاص است و الا در شرکت های سهامی عام عده شرکاء به شرحی که ذکر می شود کمتر از 5 نفر نخواهد بود.
تعیین حداقل شرکاء به تعداد سه نفر جهت تطبیق با سایر مقررات شرکت های سهامی است. زیرا به موجب ماده 107 اصلاحی قانون تجارت شرکت سهامی به وسیله هیئت مدیره ای که از بین صاحبان سهام انتخاب شده کلاً یا بعضاً قابل عزل می باشند اداره خواهد شد . عده اعضای هیئت مدیره در شرکت های سهامی عام نباید از پنج نفر کمتر باشد. بنابراین اگر تعداد شرکاء کمتر از پنج نفر باشد زیرا در این صورت هیئت مدیره که باید از صاحبان سهام انتخاب شوند تشکیل نخواهد شد.

میزان سرمایه

قانون در تعیین حداقل سرمایه شرکت ها جز در مورد شرکت های دخالتی ننموده و آن را به اختیار شرکاء قرار داده و به موجب ماده 5 اصلاحی قانون تجارت مقرر گردیده در موقع تأسیس سرمایه شرکت های سهامی عام از 5 میلیون ریال و سرمایه شرکت های سهامی خاص از یک میلیون ریال نباید کمتر باشد.
تعیین حداقل سرمایه در شرکت های سهامی از لحاظ اهمیت شرکت های مزبور است و سرمایه مزبور نباید در هیچ موقع کمتر از این میزان شود ، قسمت اخیر ماده 5 مقرر داشته در صورتی که سرمایه شرکت بعد از تأسیس به هر علت از حداقل مذکور در این ماده کمتر شود باید ظرف یک سال به افزایش سرمایه تا میزان حداقل مقرر اقدام به عمل آید وگرنه هر ذینفع می تواند انحلال آن را از دادگاه صلاحیت دار درخواست کند . هرگاه قبل از صدور رأی قطعی ، موجب درخواست انحلال منتفی گردد دادگاه رسیدگی را موقوف خواهد نمود.

بنابراین در صورتی که به علت زیان های وارده سرمایه از شرکت از میزان بالا تقلیل پیدا کند ، یک سال به شرکاء مهلت داده می شود که ، کمبود سرمایه را به وسیله ازدیاد سرمایه یا ورود سهام داران جدید جبران نمایند و یا این که نوع شرکت را تبدیل به شرکت با مسئولیت محدود و یا شرکت های دیگر کنند.
حداکثر میزان سرمایه بسته به میل شرکاء است و قانون در آن دخالتی ندارد.
انواع شرکت های سهامی
مواد اصلاحی قانون تجارت شرکت های سهامی را به دو نوع تقسیم نموده است:
1. شرکت سهامی عام
2. شرکت سهامی خاص
شرکت سهامی عام  
________________________________________
شرکت سهامی عام شرکتی است که مؤسسین آن قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تأمین می کنند. به این طریق که مؤسسین قبلاً بیست درصد سرمایه را خودشان تعهد کرده اند و لا اقل سی و پنج درصد مبلغ تعهد شده را در حسابی به نام شرکت در شرف تأسیس در یکی از بانک ها سپرده و سپس اظهار نامه ای به ضمیمه طره اساسنامه شرکت و طرح اعلامیه پذیره نویسی سهام ، به مراجع ثبت شرکت ها تسلیم می نمایند.
شرکت سهامی عام کامل ترین نوع شرکت سهامی است و مسلم است برای انجام امور مهمه از قبیل استخراج معادن و تجارت با کشورهای خارجی و تأسیس کارخانجات و ایجاد سدها و بانک ها تشکیل می شود که سرمایه فردی کفاف آن را نمی دهد.
فکر تأسیس هر شرکت ابتدا از ناحیه اشخاصی ایجاد می شود که به جهاتی که بستگی به این امر دارند: مانند این که امتیاز استخراج معادن و یا احداث خط آهن را به دست می آورند، یا این که خبرگی یا مطالعات اقتصادی در امر به خصوصی دارند . مسلم است در این صورت به عده ای که هم فکر بوده و یا سرمایه دار هستند مشورت و در صورت موافقت شروع به تأسیس شرکت سهامی عام می نمایند.
مؤسسین
قبل از هر کار این اشخاص که مؤسسین نامیده می شوند باید بیست درصد سرمایه را تعهد نمایند و سی و پنج درصد از مبلغ تعهد شده را نزد یکی از بانک ها در حسابی به نام شرکت در حال تأسیس بسپارند . مثلاً شرکتی که با سرمایه یکصد میلیون ریال تأسیس می شود مؤسسین باید اقلاً بیست میلیون ریال آن را تعهد نموده و اقلاً هفت میلیون ریال که سی و پنج درصد مورد تعهد است نقداً پرداخت و در حساب جدیدی که به نام شرکت سهامی در حال تأسیس می باشد ( با قید اسم شرکت ) امانت بسپارند.
هر گاه تمام یا قسمتی از تعهد مؤسسین به صورت غیر نقد ( مانند امتیاز یا ملک ) باشد باید عین آن یا اسناد مالکیت آن را در همان بانکی که برای پرداخت مبلغ نقدی حساب باز شده است تودیع نمایند.
سپس اظهار مانه ای که معمولاً چاپی و حاکی موادی است که در قانون ذکر شده به ضمیمه طرح اساسنامه و طرح اعلامیه پذیره نویسی سهام که به امضاء کلیه مؤسسین رسیده باشد منضم به گواهی نامه بانک دائر به موجود بودن حساب سپرده و تسلیم مدارک مربوط به آورده های غیر نقدی در صورتی که تعهد مؤسسین به صورت غیر نقد باشد ، به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم نمایند . این مدرک تماماً باید به امضاء مؤسسین رسیده باشد.
مراجع ثبت شرکت ها در تهران ، اداره ثبت شرکت ها و شهرستان ه دائره ثبت شرکت ها و در نقاطی که دائره ثبت شرکت ها نباشد اداره ثبت اسناد محل خواهد بود.
مرجع ثبت شرکت ها پس از مطالعه اظهارنامه و ضمائم آن و تطبیق مندرجات آن با قانون ، اجازه انتشار اعلامیه پذیره نویسی را صادر خواهد نمود.
پذیره نویسی
تعهد پرداخت سهام را که از ناحیه اشخاص به عمل می آید ، قانون پذیره نویسی نامیده می شود .
به موجب آگهی ( که اصطلاخ قانونی در این مورد اعلامیه است ) اشخاصی که مایل به سرمایه گذاری در شرکت سهامی عام هستند دعوت می شوند تا با ملاحظه عملی که شرکت برای انجام آن تأسیس می شود و سرمایه ای که در نظر گرفته شده و با اطلاع از سوابق و شخصیت مؤسسین در خرید سهام شرکت نمایند.
طرح اعلامیه مزبور به موجب ماده 9 قانون اصلاحی باید شامل نکات زیر باشد:
1. نام شرکت
2. موضوع شرکت
3. مرکز اصلی شرکت و شعب آن در صورتی که تأسیس شعبه مورد نظر باشد.
4. مدت شرکت
5. هویت کامل و اقامتگاه و شغل مؤسسین . در صورتی که بعضی از آنها در امور مربوط به موضوع شرکت تخصص یا اطلاعاتی داشته باشند ذکر آن به اختصار.
6. مبلغ سرمایه شرکت و تعیین مقدار نقد و غیر نقد آن به تفکیک و تعداد و نوع سهام. در مورد سرمایه غیر نقد ( جنسی ) تعیین مقدار و مشخصات و اوصاف و ارزش آن.
7. در صورتی که مؤسسین مزایایی برای خود در نظر گرفته اند تعیین چگونگی و موجبات آن مزایا.
8. تعیین مقداری از سرمایه که مؤسسین تعهد کرده و مبلغی که پرداخت کرده اند.
9. ذکر هزینه هایی که مؤسسین تا آن موقع جهت تدارک مقدمات تشکیل شرکت پرداخت کرده اند و برآورد هزینه های لازم تا شروع فعالیت شرکت.
10. در صورتی که انجام موضوع شرکت قانوناً مستلزم موافقت مراجع خاصی باشد ذکر مشخصات تجازه نامه یا موافقت اصولی آن مرجع.
11. ذکر حداقل سهامی که هنگام پذیره نویسی باید توسط پذیره نویس تعهد شود و تعیین مبلغی از آن که باید مقارن پذیره نویسی نقداً پرداخت گردد.
12. ذکر شماره مشخصات حساب بانکی که مبلغ نقدی سهام مورد تعهد باید به آن حساب پرداخت شود و تعیین مهلتی که اشخاص علاقه مند می توانند برای پذیره نویسی و پرداخت مبلغ نقدی به بانک مراجعه کنند.
13. تصریح به این که اظهارنامه مؤسسین به انضمام طرح اساسنامه برای مراجعه علاقه مندان به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم شده است.
14. ذکر نام روزنامه کثیرالانتشاری که هر گونه دعوت و اطلاعیه بعدی تا تشکیل مجمع عمومی مؤسس منحصراً در آن منتشر خواهد شد.
15. چگونگی تخصیص سهام.
اعلامیه پذیره نویسی که حاکی از موارد پانزده گانه فوق است توسط مؤسسین بعد از تصویب مرجع ثبت شرکت ها در جراید ، آگهی گردیده و نیز در بانکی که تعهد سهام نزد آن صورت می گیرد در معرض دید علاقه مندان قرار خواهد گرفت.
در مدتی که برای پذیره نویسی در اعلامیه معین شده ، اشخاصی که مایل به خرید سهام شرکت باشند به بانک مراجعه و تعهد سهام را که در آن مواد مهمه شرکت از قبیل نام- موضوع شرکت – سرمایه – نشانی کامل پذیره نویس –تعدادسهام مورد خریداری و شماره ثبت شرکت ها در آن نوشته شده است امضاء و مبلغی که حداقل سی و پنج درصد تعهد است نقداً به بانک پرداخت و رسید دریافت می دارند . در ورقه تعهد صراحتاً باید قید نمود که پذیره نویس چه مبلغ تعهد نموده و چه مبلغ نقداً پرداخته است. این ورقه باید در دو نسخه تنظیم و با قید تاریخ به امضاء پذیره نویس یا قائم مقام قانونی او رسیده نسخه اول نزد بانک نگاه داری و نسخه دوم با قید رسید وجه و مهر وامضاء بانک به پذیره نویس تسلیم شود.
باید توجه داشت که امضاء ورقه تعهد سهم به خودی خود مستلزم قبول اساسنامه شرکت و تصمیمات مجامع عمومی صاحبان سهام می باشد و این معنی صراحتاً در ماده 15 اصلاحی تذکر داده شده است.
بنابراین کسی که تعهد خرید سهمی را نمود و سی و پنج درصد آن را پرداخت نمی تواند بدون تصویب مجمع عمومی از شرکت خارج شود و یا شرطی به خلاف آنچه در اساسنامه ذکر شده بنماید.

شرکت سهامی خاص  
________________________________________
• بحث درباره وجود شرکت سهامی خاص
• ثبت شرکت سهامی خاص
• *مشخصات شرکت سهامی عام
• *مشخصات شرکت سهامی خاص
• تبدیل شرکت سهامی خاص به عام
شرکت سهامی خاص شرکتی است که تمام سرمایه آن توسط مؤسسین تأمین گردیده است.
چون تشکیل شرکت های سهامی عام با تشریفاتی که ذکر شد طولانی است ، مواد اصلاحی قانون تجارت برای امور ساده تری که طبعاً شرکاء کمتری دارد یک نوع شرکت سهامی مقرر شده داشته که به شرح فوق شرکت سهامی خاص نامیده می شود .
در این قبیل شرکت ها ، صدور اعلامیه پذیره نویسی وجود ندارد . تمام سرمایه از مؤسسین تعهد و اقلاً سی و پنج درصد آن در یکی از بانک ها به نام شرکت در حال تأسیس در حساب مخصوصی سپرده می شود.
سرمایه شرکت سهامی خاص نباید کمتر از یک میلیون ریال باشد . در صورتی که به عللی سرمایه شرکت تقلیل پیدا کند همان طور که قبلاً گفته شد باید شرکای در ظرف یک سال آن را جبران کنند و الا شرکت را به نوع دیگری از شرکت ها از قبیل با مسئولیت محدود یا تضامنی تبدیل نمایند .
در نام شرکت باید کلمه خاص قبل از ذکر نام شرکت و یا بعد از آن بلافاصله اضافه شود مانند شرکت سهامی خاص الوند یا شرکت سهامی دماوند خاص و قید کلمه خاص باید در تمام نوشته های شرکت تصریحاً معلوم باشد . زیرا این نوع شرکت ها در حقیقت یک قسم شرکت سهامی خانوادگی و خصوصی است که مراجعه کنندگان باید اطلاع داشته باشند .

بحث درباره وجود شرکت سهامی خاص

نگارنده عقیده دارد که با وجود مقررات شرکت های سهامی عام تشکیل شرکت سهامی خاص لزومی ندارد . زیرا اگر افرادی بخواهند شرکتی با تشکیلات مختصر تر از شرکت سهامی عام داشته باشند ، می توانند از مقررات شرکت با مسئولیت محدود استفاده کنند . و شرکتی که بین سه ، چهار نفر با سرمایه مثلاً یک میلیون ریال تشکیل می شود ، احتیاجی به مجمع عمومی و اجرای تشریفات شرکت های سهامی را نخواهد داشت.
البته در بعضی از کشور ها که در قانون شرکت با مسئولیت محدود پیش بینی نشده ممکن است از مقررات شرکت های سهامی خاص استفاده شود . و الا تشکیل این قبیل شرکت ها با وجود شرکت های سهامی عام ممکن است موجب انحراف اذهان عموم یا مراجعه کنندگان بشود و منظوری که از شرکت سهامی عام حاصل است با تصوری که از اهمیت شرکت های سهامی در ذهن اشخاص وجود دارد احیاناً موجب سوء استفاده از نام شرکت سهامی خواهد بود.
ثبت شرکت سهامی خاص
برای ثبت شرکت سهامی خاص فقط تسلیم اظهارنامه منضم به اساسنامه ای که به امضاء کلیه سهام داران رسیده باشد و ورقه ای مشعر به تعهد کلیه سهام و گواهی نامه بانکی حاکی از تأدیه قسمت پرداخته شده آن که نباید کمتر از سی و پنج درصد تمام تعهد باشد ضمن ارائه صورت مجلس عمومی مؤسسین حاکی بر تعیین مدیران و بازرسان شرکت کافی است هرگاه تمام یا قسمتی از سرمایه به صورت غیر نقد باشد باید تمام آن تأدیه گردد و صورت تقویم آن به تفکیک در اظها نامه منعکس شده و در صورتی که سهام ممتازه وجود داشته باشد باید شرح امتیاز و موجبات آن در اظهانامه قید شود . بنا به شرحی که گذشت مشخصات هر یک از انواع شرکت های سهامی به شرح زیر می باشد :
*مشخصات شرکت سهامی عام
مشخصات شرکت سهامی عام که شرکت سهامی خاص فاقد آن است به شرح زیر می باشد:
1. در نام شرکت قبل از اسم شرکت یا بعد از ان بلافاصله کلمه عام اضافه می شود.
2. قبل از تشکیل شرکت قسمتی از سرمایه شرکت را باصدور اعلامیه پذیره نویسی در اختیار عموم می گذارند تا اشخاص با مراجعه به بانک ها در خرید آن اقدام کنند.
3. سرمایه شرکت از پنج میلیون ریال نباید کمتر باشد.
4. هیئت مدیره شرکت سهامی عام کمتر از پنج نفر نخواهد بود.
5. شرکت سهامی عام می تواند اوراق قرضه منتشر کند.
6. شرکت می تواند سهام خود را برای فروش در بورس اوراق بهادار و بانک ها عرضه نماید.
7. در شرکت سهامی عام نقل و انتقال سهم نمی تواند مشروط به موافقت مدیران شرکت یا مجمع عمومی صاحبان سهام باشد.
8. در شرکت سهامی عام مبلغ اسمی هر سهم نباید از ده هزار ریال بیشتر باشد.
9. بازرسان شرکت سهامی عام باید دارای شرایط مخصوصی باشند و انتخاب آنها از ناحیه کمیسیون مخصوص صورت می گیرد.
*مشخصات شرکت سهامی خاص
مشخصات شرکت سهامی خاص عبارت است از :
1. در نام شرکت قبل از اسم شرکت یا بعد از آن کلمه خاص باید اضافه شود و این کلمه در کلیه نوشته های شرکت و آگهی هی باید رعایت گردد.
2. سرمایه شرکت به وسیله خود مؤسسین تأمین می شود و حق صدور اعلامیه پذیره نویسی را ندارند.
3. سرمایه شرکت ممکن است حداقل یک میلیون ریال باشد.
4. هیئت مدیره شرکت سهامی خاص ممکن است از پنج نفر کمتر باشد.
5. شرکت سهامی خاص حق انتشار اوراق قرضه را ندارد.
6. شرکت سهامی خاص نمی تواند سهام خود را برای پذیره نویسی یا فروش در بورس اوراق بهادار یا توسط بانک ها عرضه نماید یا با انتشار آگهی و اطلاعیه یا هر نوع اقدام تبلیغاتی برای فروش سهام خود مبادرت کند.
تبدیل شرکت سهامی خاص به عام
شرکت سهامی خاص ممکن است در صورت تمایل صاحبان سهام ، به شرکت سهامی عام تبدیل شود . در چنین موردی طبق ماده 278 اصلاحی رعایت چهار اصل ضروری است :
1. موضوع تبدیل شرکت باید به تصویب مجمع عمومی فوق العاده برسد.
2. سرمایه شرکت به مبلغ پنج میلیون ریال رسیده باشد . یا این که تصمیم گرفته شود که از طریق پذیره نویسی سرمایه افزایش یابد.
3. دو سال تمام از تاریخ ثبت شرکت گذشته و دو ترازنامه آن به تصویب مجمع عمومی رسیده باشد.
4. اساسنامه شرکت بر اساس شرکت سهامی عام تنظیم یا اصلاح شود .
در این صورت شرکت سهامی خاص باید ظرف مدت یک ماه از تاریخ تصویب مجمع عمومی صورت جلسه مجمع را به ضمیمه اساسنامه و دو ترازنامه و حساب سود و زیان که به تأیید حسابدار رسمی رسیده باشد و صورت دارایی شرکت اعم از منقول و غیر منقول و تقویم آن که مورد تأیید کارشناس رسمی وزارت دادگستری باشد ضمن اعلامیه ای به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم نماید .
مسلم است اعلامیه مذکور مطابق قانون باید حاوی تمام نکات و مزایای شرکت باشد از قبیل نام و موضوع و سرمایه و دیون و تعهدات که به تصویب و امضای صاحبان سهام رسیده باشد.
در صورتی که افزایش سرمایه به عمل آمده باشد مرجع ثبت شرکت ها مراتب را روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های شرکت در آن درج می شود و اقلاً در یک روزنامه کثیرالانتشار دیگرآگهی می نماید.
هرگاه شرکت در نظر داشته باشد افزایش سرمایه خود را از طریق پذیره نویسی و شرکت مردم در خرید سهام افزایش دهد. و به این مناسبت قصد صدور اعلامیه پذیره نویسی داشته باشد ، مجمع ثبت شرکت ها پس از رسیدگی به اعلامیه اجازه انتشار آن را می دهد . در این صورت مانند پذیره نویسی شرکت های سهامی عام ، اعلامیه آن انتشار و اشخاص با مراجعه به بانک مربوطه در خرید سهام اقدام می نمایند . تنها تفاوتی که با تعهد اشخاص در موقع تقاضای ثبت شرکت سهامی عام دارد این است که باید قیمت اسمی سهام نقداً پرداخت شود .
در چنین موردی پس از رسیدگی هیئت مدیره و اعلام به ثبت شرکت ها به شرح فوق و نشر آگهی از طرف اداره ثبت ، شرکت سهامی خاص به شرکت سهامی عام تبدیل می شود.

اارزیابی سهام عادی

ارزیابی سهام عادی
اصولا" دودیدگاه اصلی و نسبتا" متفاوت در ارزیابی سهام وجود دارد که یکی اساس ارزیابی را داراییهای شرکت و دیگری، مبنای ارزیابی را عملکرد یا سودآوری قرار می دهد. البته یک دیدگاه میانه نیز وجود دارد که از هردو مبنا برای ارزیابی استفاده می کند. ارزیابی سهام با استفاده از هر یک از دیدگاهها به روشهای متعدد صورت میگیرد که برخی از آنها به شرح زیر است.
۱ ـ روشهای ارزیابی سهام بر اساس داراییهای شرکت
کسانی که از این روش استفاده می کنند مبنای ارزیابی خود را داراییهای شرکت قرار می دهند. باتوجه به اینکه داراییهای شرکت به روشهای مختلف ارزیابی می شود، برای سهام نیز ارزشهای متفاوتی ایجاد می شود که برخی از مهمترین آنها به شرح زیرند :
۱ـ۱ـ ارزش اسمی سهام ( Par Value)
ارزش اسمی، ارزش صوری یک برگه سهم است. این رقم، در هنگام تاسیس و انتشار سهام، برای هر ورقه سهم تعیین شده و در اساسنامه درج می شود. ارزش اسمی سهام معادل سهام سرمایه تقسیم بر تعداد سهام است. طبق قانون تجارت ایران، ارزش اسمی سهام عادی در شرکتهای سهامی عام نباید از ۱۰.۰۰۰ریال بیشتر باشد.
۱ـ۲ـ ارزش دفتری (Book Value )
ارزش دفتری هر سهم از تقسیم مجموع حوقق صاحبان سهام (پس از کسر سهام ممتاز) بر تعداد سهام منتشره بدست می آید. در واقع مبنای تعیین ارزش دفتری سهام، ارزش دفتری داراییها منهای بدهیهای شرکت است. معمولا" در هنگام تاسیس شرکت، ارزش دفتری و ارزش اسمی با هم برابرند (مگر در مواردیکه سهام به صرف یا کسر بفروش برسد) اما با گذشت زمان و تحت تاثیر عملکرد شرکت، بدلیل ایجاد و افزایش عواملی مانند اندوخته ها و سود انباشته (یا زیان انباشته) بین ارزش دفتری و اسمی تفاوت ایجاد می شود. در شرایط تورمی و با گذشت زمان، ارزش دفتری به عنوان یک معیار بررسی عملکرد، بدلیل اینکه متکی بر ارقام تاریخی حسابداری است، ارزش اطلاعاتی خود تا حدودی از دست می دهد.
 

سهام
سرمایه هر شرکت سهامی ، به قطعاتی تقسیم شده که هر یک از آنها را سهم گویند. بنابراین سهم عبارت از قطعاتی است که مجموع آن سرمایه را تشکیل می دهد .
در ماده 24 اصلاحی قانون ، سهم چنین تعریف شده : سهم قسمتی از سرمایه شرکت سهامی که مشخص میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت سهامی می باشد.
در شرکت های دیگر سهم هر شریک را سهم الشرکه می گویند ولی در شرکت سهامی به ذکر سهم اکتفا می شود ، مثلاً گفته می شود فلان شخصی در فلان شرکت دارای یک یا چند سهم است.
دارنده سهم نمی تواند به نسبت سهم از مایملک شرکت مالک باشد بلکه به نسبت سهم خود از شرکت دارای حق می باشد و به موجب آن از منافع شرکت استفاده کرده و در مجمع عمومی رأی می دهد و در صورت انحلال از دارائی شرکت سهم خواهد برد.
قانون در شرکت سهامی عام حداکثر قیمت اسمی سهام را ده هزار ریال معین کرده ولی در شرکت های سهامی خاص حداقل واکثری برای مبلغ اسمی سهام تعیین نشده است .
سهام هر شرکت ممکن است به چند صورت بیرون بیاید به شرح زیر:
الف- سهم با نام
ب- سهم بی نام
ج- سهم ممتاز
پرداخت قیمت سهام

چون تمام سرمایه شرکت در ابتدای تأسیس مورد احتیاج نیست لذا مقداری از سهام مطالبه می شود و بقیه آن به تدریج اخذ می گردد . با در نظر گرفتن این موضوع ، قانون از لحاظ ارفاق مقرر داشته که خریداران سهم می توانند بدواً قسمتی از قیمت سهم را که کمتر از سی و پنج درصد نباشد پرداخت و بقیه را تعهد نمایند .
ممکن است شرکتی در ابتدای تشکیل بیش از سی و پنج درصد مثلاً شصت درصد قیمت اسمی سهام و یا تمام قیمت آن را لازم داشته باشد که در این صورت به همان نسبت از قیمت سهام نقداً پرداخت می شود ولی در حال مبلغ پرداخت و میزان تعهد شده هر سهم باید در اساسنامه ذکر شود .
به موجب ماده 33 قانون مبلغ پرداخت نشده سهام هر شرکت سهامی باید ظرف مدت مقرر در اساسنامه ( که از پنج سال بیشتر نخواهد بود ) مطالبه شود در صورتی که ظرف مدت مزبور مبلغ پرداخت نشده مطالبه نگردد ، هیئت مدیره باید مجمع عمومی فوق العاده شرکت را برای اخذ تصمیم درباره تقلیل سرمایه به میزان پرداخت شده دعوت نماید و پس از کاهش سرمایه مراتب را به مرجع ثبت شرکت ها اطلاع دهد که برای استحضار عموم آگهی شود و الا هر ذینفع می تواند به دادگاه مراجعه کند. در این صورت و به موجب حکم دادگاه کاهش سرمایه شرکت به وسیله مرجع ثبت شرکت ها آگهی خواهد شد.
مسلم است مطالبه مبلغ پرداخت نشده سهام باید از تمام شرکاء بدون تبعیض به عمل آید و دارندگان چنین سهامی موظف هستند بقیه مبلغ اسمی سها را به نسبتی که مورد مطالبه است بپردازند.
مطالبه مبلغ پرداخت نشده سهام به این طریق خواهد بود که هیئت مدیره در روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی مربوط به شرکت در آن درج می شود منتشر نموده و مهلت معقول و متناسبی برای پرداخت آن قرار می دهند.
در صورتی که دارندگان سهام از تأدیه مبلغ پرداخت نشده خودداری نمایند ، خسارت دیر کرد از قرار نرخ رسمی بهره به علاوه چها درصد در سال به مبلغ تأدیه نشده اضافه خواهد شد . پس از اخطار این موضوع از طرف شرکت به صاحب سهم و گذشتن یک ماه در صورتی که مبلغ مورد مطالبه و خسارت تأخیر آن تماماً پرداخت نشود ، شرکت آگهی فروش سهم مزبور را با قید مشخصات سهام فقط یک نوبت در روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های مربوط به شرکت در آن منتشر می شود می نماید و یک نسخه از آگهی به وسیله پست سفارشی برای صاحب سهم ارسال می شود . سپس این گونه سهام را در صورتی که در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده باشد ( مربوط به شرکت های سهامی عام ) از طریق بورس و الا از طریق مزایده فروخته و از حاصل فروش آن شرکت کلیه هزینه های غیر مترقبه را برداشت و در صورتی که چیزی باقی بماند مازاد به صاحب سهم پرداخت می شود . در این موقع نام صاحب سهام قبلی از دفتر حذف و اوراق سهام یا گواهی نامه موقت سهام با قید کلمه المثنی به نام خریدار صادر و مراتب به اطلاع عموم آگهی می گردد.

کسانی که نسبت به سهام آنها مطالبه پرداخت مبلغ تأدیه نشده به عمل آمده و با وجود آن از پرداخت خودداری کنند حق حضور در مجامع عمومی شرکت را نخواهند داشت و در احتساب حد نصاب مجمع عمومی این گونه سهام از مجموع آراء کسر خواهد شد. و نیز حق دریافت سود قابل تقسیم و حق رجحان در خرید سهام جدید شرکت و حق دریافت اندوخته قابل تقسیم را نخواهند داشت مگر این که قبل از فروش سهام مبلغ پرداخت نشده را با تمام خسارات و هزینه های وارده پرداخت کنند.

قطعات سهام

شرکت هایی که قیمت سهام آنها زیاد است برای این که هر کسی بتواند از سهام آن خریداری نماید ، سهام خود را به قطعات تقسیم می نمایند . این عمل را قانون تجویز کرده ولی همچنان که در شرکت های سهامی ارزش سهام مساوی است ارزش قطعات سهام هم باید مساوی باشد. مثلاً هر سهم شرکت باید باید به ده قطعه تقسیم شود و نمی توان یک سهم را به ده سهم و سهم دیگر را به پنج قطعه تقسیم نمود.

صدور سهام

قبل از تشکیل شرکت نمی توان ورقه سهم صادر نمود . پس از ثبت و تشکیل شرکت نیز مادام که تمام مبلغ اسمی هر سهم پرداخت نشده صدور ورقه سهم بی نام یا گواهی نامه موقت بی نام ممنوع است ولی در سهام با نام هرگاه سی و پنج درصد مبلغ اسمی آن پرداخت شده باشد صدور سهم یا گواهی نامه موقت مانعی ندارد.

تا زمانی که اوراق سهام صادر نشده شرکت باید به صاحبان سهام گواهی موقت بدهد. در مورد سهام با نام همان طور که ذکر شد صدور آن مانعی ندارد ولی در مورد سهام بی نام قبل از پرداخت تمام قیمت اسمی سهام گواهی نامه موقت با نام داده خواهد شد که نقل و انتقال آن تابع مقررات مربوط به نقل و انتقال سهام با نام است .

در گواهی موقت نیز باید مبلغ پرداخت شده و مبلغ تعهد شده قید گردد . در هر حال ظرف مدت یک سال پس از پرداخت تمامی مبلغ اسمی سهم باید ورقه سهم صادر شود و به صاحب سهم تسلیم و گواهی موقت سهم مسترد و ابطال گردد.
شاخص
کلمه شاخص (INDEX) در کل به معنای نمودار یا نشان دهنده یا نماینده می باشد . شاخص کمیتی است که نماینده چند متغیر همگن می باشد و وسیله ای برای اندازه گیری و مقایسه پدیده هایی است که دارای ماهیت و خاصیت مشخصی هستند که بر مبنای آن می توان تغییرات ایجاد شده در متغیرهای معینی را در طول یک دوره بررسی نمود .
محاسبه شاخص برای هر شرکت صنعت یا گروه یا دسته امکان پذیر است  و می توان آن را محاسبه نمود . برای محاسبه شاخص یک سال را به عنوان سال مبنا یا پایه فرض کرده و پس از تقسیم ارزش جاری بر ارزش مبنا ( ارزش سال پایه ) آن را در عدد 100 ضرب می کنیم . عدد بدست آمده شاخص آن گروه یا دسته مورد نظر را به ما نشان میدهد .
در هر بازار بورس اوراق بهاداری می توان بنا بر احتیاج و کارایی شاخصهای زیادی را تعریف و محاسبه نمود . در تمام بورسهای دنیا نیز شاخص های زیادی برای گروهها و شرکتهای مختلف محاسبه می شود. بعنوان مثال در بازار سهام امریکا شاخص داو جونز (DOW &JONES ) تغییرات 30 شرکت صنعتی  20 شرکت حمل و نقل و 15 شرکت خدماتی را نشان می دهد ویا شاخص نزدک ( NASDAQ ) تغییرات سهام خارج از بورس را نشان می دهد . دیگر شاخصهای معروف برخی از بورسهای دنیا عبارتند از :
بورس نیویورک   S&P250 که برای 250 شرکت محاسبه میشود و   S&P500که برای 500 شرکت محاسبه م یشود .
بورس لندن FTSE    توکیو   NIKIIE و TOPIX      امستردام AEX        
فرانسه CAC      و آلمان    DAX می باشد که شاخص های -TOPIX-NASDAQ-S&P   موزون می باشند .
در بورس اوراق بهادار تهران نیز شاخصهای زیادی محاسبه می گردد که هر شخص یا گروهی بنا به نیاز خود از آنها استفاده می کند .
 شاخص کل قیمت ((TEPIX
شاخص کل قیمت که مخفف کلمه TEHRAN PRICE INDEX  می باشد یکی از اصلی ترین شاخصهای بورس اوراق بهادار تهران است که روش محاسبه آن بر اساس فرمول زیر (فرمول لاسپیرز ) انجام می گیرد .
{(ارزش جاری سهم در بازار*تعداد سهام منتشره)تقسیم بر(ارزش پایه سهام*تعداد سهام در سال پایه)}ضرب در عدد 100
که در این محاسبه سال پایه سال 1369 می باشد . این شاخص گویای آن است که ارزش کل بازار نسبت به سال پایه (یا همان سال 1369 ) چند برابر شده است.
شاخص کل قیمت در بورس تهران  برای سه گروه محاسبه میشود که عبارتند از:
1-  شاخص قیمت کل بازار : که در محاسبه آن قیمت سهام تمام شرکتهای معامله شده تاثیر داده می شود .
2- شاخص قیمت تالار اصلی : که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکتهای معامله شده در تابلو اصلی تاثیر داده می شود .
3- شاخص قیمت تالار فرعی : که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکتهای معامله شده در تابلوی فرعی تاثیر داده می شود .
ویژگیهای شاخص کل قیمت عبارتند از :
1- موزون بودن : بدین معنا که چون در محاسبه آن ارزش سهام در تعداد سهام منتشره ضرب می گردد پس تغییرات قیمت سهام بر اساس تعداد سهام منتشر شده شرکتها در شاخص تاثیر گذار است . یعنی هر چقدر تعداد سهام منتشره شرکت بیشتر باشد تغییرات قیمت سهم مورد نظر تاثیر بیشتری بر روی شاخص خواهد گذاشت .
2- جامع بودن : این شاخص به لحاظ اینکه بر اساس تغییرات سهام تمام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار محاسبه می گردد لذا خصوصیت جامع بودن را داراست .
3- در دسترس بودن : شاخص کل قیمت به لحاظ اینکه بصورت لحظه ای توسط سازمان بورس اوراق بهادار محاسبه و در اختیار افراد قرار می گیرد لذا دارای خصوصیت در دسترس بودن می باشد .
شاخص کل قیمت در موارد زیر تعدیل می گردد و در حقیقت تغییرات ناشی از موارد زیر در مقدار شاخص اثری ندارد .
1- ورود و خروج شرکتها : به هنگام ورود و خروج شرکتها به دلیل افزایش یا کاهش ارزش جاری سهام اصولا ارزش پایه سهام تعدیل می گردد تا تغییری در عدد شاخص حاصل نشود . به عبارتی با افزایش صورت کسر در مخرج آن تغییری می دهند تا حاصل تقسیم صورت بر مخرج تغییر نکند .
2- افزایش سرمایه از طریق آورده و یا مطالبات سهامداران : به علت اینکه با افزایش سرمایه از طریق آورده و یا مطالبات سهامداران ارزش جاری سهام افزایش می یابد لذا در این موارد نیز ارزش پایه سهام باید به گونه ای تعدیل گردد تا تغییری در عدد شاخص حاصل نگردد .
3- ادغام شرکتها : در صورت ادغام دو یا چند شرکت در هم نیز می بایست در ارزش پایه سهام تغییر داده شود تا عدد شاخص تغییری نکند .
ولی در برخی موارد نیازی به تعدیل شاخص نمیباشد که این موارد عبارتند از :
1- افزایش سرمایه از محل اندوخته : زیرا در این حالت همان مبلغ اندوخته که متعلق به سهامداران بوده بصورت سهام جدید به انها داده می شود پس تغییری در حقوق صاحبان سرمایه اتفاق نیفتاده لذا در این حالت نیازی به تعدیل شاخص نیست .
2- تجزیه و تجمیع سهام : در این حالت نیز تنها تعداد سهام منتشره تغییر یافته و چون به تناسب آن قیمت سهم نیز تغییر می یابد لذا نیازی به تعدیل شاخص نیست . البته لازم به ذکر است که در ایران عملا اینکار امکان پذیر نیست و ارزش اسمی هر سهم بطور ثابت 1000 ریال میباشد .
3- پرداخت سود نقدی : در این حالت نیز چون اصولا به تناسب پرداخت سود نقدی قیمت سهام نیز کاهش می یابد لذا نیازی به تعدیل عدد شاخص نیست .
شاخص بازده نقدی و قیمت (TEDPIX)
نشان دهنده تغییرات قیمتی و بازده نقدی سهام در بورس اوراق بهادار می باشد بعبارتی نشاندهنده تغییرات بازدهی کل سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار می باشد و بوسیله آن می توان فرصت سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار را با دیگر بازارها مقایسه نمود .
شاخص بازده نقدی ((TEDIX
از تفاضل منطقی شاخص قیمت و بازده نقدی  از شاخص قیمت بدست می آید و نشان دهنده تغییرات بازده نقدی سهام می باشد .
تذکر : عدد پایه شاخصهای قیمت و بازده نقدی و بازده نقدی سهام در ابتدای سال 1377 برابر 08/1653 در نظر گرفته شده که همسنجی این دو را با شاخص کل قیمت در آن تاریخ امکان پذیر سازد .
شاخص صنعت
فرمول محاسبه آن همانند محاسبه شاخص کل می باشد و نشان دهنده تغییرات در ارزش سهام شرکتهای صنعتی می باشد و برای هر صنعت بطور جداگانه محاسبه می گردد .
شاخص مالی
فرمول محاسبه آن همانند محاسبه شاخص کل می باشد و نشاندهنده تغییرات در ارزش سهام شرکتهای سرمایه گذاری می باشد .
شاخص شرکت
فرمول محاسبه آن همانند محاسبه شاخص کل قیمت میباشد و برای هر شرکتی بطور جداگانه محاسبه میگردد . و برای محاسبه آن شاخص هر شرکتی را در بدو ورود 100 تعیین نموده اند.
 شاخص 50 شرکت برتر یا tx-50
الف) به روش میانگین ساده
معمولا هر سه ماه یکبار 50 شرکت برتر در بورس اوراق بهادار معرفی می گردند . شاخص tx-50 نشاندهنده میانگین قیمت سهام 50 شرکت برتر می باشد .
محاسبه این شاخص به روش محاسبه شاخص داو جونز می باشد . به عبارتی در این محاسبه تعداد سهام منتشره شرکت تاثیر داده نمی شود و تنها از جمع قیمت سهام 50 شرکت تقسیم بر تعداد آنها ( تعدیل شده ) بدست میاید . (این تعداد در اولین روز محاسبه یعنی ابتدای سال 1379 عدد 50 بوده که بعدها به تدریج تعدیل شده )
شاخص tx-50 نیز در موارد زیر باید تعدیل شود . یعنی عدد 50 در مخرج را باید به گونه ای تغییر داد تا تاثیر تفاوت قیمت بر شاخص به خاطر موارد زیر خنثی گردد .
مواردی که شاخص مذکور تعدیل میشود عبارتند از :
1- در صورت افزایش سرمایه به هر روشی (چه آورده و چه اندوخته )
2- ورود و خروج شرکتها از لیست 50 شرکت برتر در پایان هر سه ماه
3- تجزیه و تجمیع سهام ( که فعلا در ایران امکان پذیر نیست )
 شاخص 50 شرکت برتر tx-50
ب) به روش میانگین موزون
این شاخص نیز بوسیله تغییرات ارزش سهام 50 شرکت برتر محاسبه می شود ولی طرز محاسبه آن به روش میانگین موزون ( روش لاسپیرز ) می باشد و تعداد سهام منتشره شرکتها در محاسبه آن تاثیر گذار است .
 

جمع بندی :
محاسبه شاخص های مختلف بر اساس فرمولهای قراردادی انجام می گیرد و هر شاخصی بنا بر داده ها و فرمول مورد استفاده می تواند گویای تغییرات خاصی باشد . لذا به غیر از شاخص کل قیمت که نشان دهنده تغییرات قیمت کلیه شرکتها می باشد مابقی شاخصها بنا بر نوع محاسبه و شرکتهایی که در آن مورد محاسبه قرار می گیرند باید تفسیر شوند .
نوشته شده در تاریخ   20/12/84  لطفا نظرات و پیشنهادات خود را به آدرس پست الکترونیکی ارسال فرمایید .
افزایش سرمایه شرکتها
همانطور که از نامش پیداست عبارتست از افزایش سرمایه اسمی شرکت که به دنبال آن تعداد سهام شرکت و جمع حقوق صاحبان سرمایه  افزایش می یابد.
معمولا شرکتها در مواقعی که احتیاج به نقدینگی برای انجام فعالیتهای جدید و یا توسعه و رشد فعالیتهای قبلی دارند اقدام به افزایش سرمایه می نمایند . اصولا افزایش سرمایه باعث کاهش سود هر سهم می گردد و در نتیجه قیمت سهم نیز با افت مواجه می گردد .
حال این سوال پیش می آید که آیا افزایش سرمایه به نفع سهامداران قبلی است یا خیر ؟ شرکتها می بایست مبلغی را که از محل افزایش سرمایه بدست می آورند در محلی سرمایه گذاری کنند که بتواند برای شرکت سود آوری ایجاد کند که در این حالت افزایش سرمایه باعث رشد سود و در نتیجه افزایش قیمت سهام شرکت می گردد .
معمولا هنگامی که شرکت افزایش سرمایه می دهد قیمت سهم تقریبا به همان نسبت درصد افزایش کاهش می یابد ولی در صورتی که سرمایه گذاریهایی که از محل این افزایش نموده به ثمر برسد برای شرکت منبعی برای ایجاد سود خواهد شد مسلما با رشد سود شرکت قیمت سهم نیز افزایش پیدا می کند .
پس این سوال که آیا افزایش سرمایه به نفع سهامداران است یا خیر؟ بحث مفصلی دارد که به روش انجام آن و مدت زمان به سر انجام رسیدن طرحهای در دست اجرای شرکت از محل این افزایش سرمایه بستگی دارد ولی بطور کلی بر خلاف تصور برخی، افزایش سرمایه شرکت ها در کوتاه مدت نفعی برای سهامداران ایجاد نمی کند  و اصولا اثر آن در بلند مدت خواهد بود . (بحث شرکتهای سرمایه گذاری در این مورد جداست)
معمولا پس از پیشنهاد هیئت مدیره و ارائه طرح توجیهی افزایش سرمایه و مشخص نمودن روش و محلی که مبلغ حاصل از افزایش سرمایه قرار است در آنجا سرمایه گذاری شود این افزایش به میزان مشخص (مثلا 100% ) به تصویب مجمع می رسد .
پس از آن این افزایش سرمایه در اختیار هیئت مدیره قرار می گیرد و هیئت مدیره پس از طی مراحل قانونی و جلب رضایت سازمان بورس در مجمع دیگری اقدام به ثبت این افزایش در یک یا چند نوبت می نماید .
اصولا افزایش سرمایه به سه طریق امکان پذیر است .
1- افزایش سرمایه به روش جایزه :
همانطور که می دانیم معمولا شرکتها مقداری از سود سالیانه خود را در حساب اندوخته ذخیره می نمایند و در زمان مقتضی با انتقال موجودی این حساب به حساب سرمایه و انتشار اوراق سهام جدید ، سرمایه اسمی شرکت را افزایش می دهند و سپس اوراق سهام جدید را به نسبت سهام قبلی بین سهامداران توزیع می نمایند .
چون در این حالت سهامداران پولی بابت اوراق جدید پرداخت نمی نمایند لذا اصطلاحا به ان افزایش سرمایه به روش جایزه میگویند. در این حالت معمولا نسبت کاهش قیمت سهم بعد از افزایش کمی کمتر از نسبت افزایش سرمایه است .
بعنوان مثال یکی از شرکتهایی که به تازگی به این روش افزایش سرمایه داده است سرمایه گذاری ملی ایران بود که سرمایه خود را به میزان 2050 میلیارد ریال افزایش داد که این مبلغ را از محل سود تقسیم نشده و مطالبات سهامداران تامین نمود . این شرکت حدودا 241 درصد افزایش سرمایه داد ولی با توجه به اینکه قیمت این سهم قبل از مجمع 6851 ریال و بعد از ان 2206 ریال شد می توان دید که با وجودی که افزایش این شرکت حدود 241% بوده ولی افت قیمت آن با نسبت حدودا 210% بوده است .
2- افزایش سرمایه از محل آورده نقدی :
زمانی که شرکت اندوخته ای جهت افزایش سرمایه در اختیار ندارد و جهت ایجاد نقدینگی قصد افزایش سرمایه را داشته باشد می تواند از این روش برای افزایش سرمایه استفاده کند. (توضیح اینکه گاهی شرکتها مقداری از مبلغ افزایش سرمایه را بصورت اندوخته دارند ولی این مقدار برای افزایش مورد نظر کافی نیست در این حالت شرکت می تواند از روش اول و دوم همزمان مبلغ افزایش سرمایه را تامین کند . )
در این حالت شرکت به هر سهامدار به نسبت تعداد سهام قبلی امتیازی جهت خرید سهام جدید می دهد که اصطلاحا به ان حق تقدم میگویند . پس از ثبت افزایش به این روش برگه های حق تقدم به آدرس سهامداران ارسال می گردد . سهامداران پس از دریافت برگه های حق تقدم در صورت تمایل مبلغ اسمی سهام متعلقه (که تعداد آن در برگه حق تقدم مشخص می شود ) را در مهلت مقرر به حساب شرکت واریز نموده و پس از مدتی ( معمولا از یک تا چهار ماه ) برگه های سهام جدید به سهامداران داده می شود .
در صورتی که سهامدار به هر علتی  مایل نباشد از امتیاز حق تقدم خویش استفاده نماید می تواند این امتیاز را به دیگری واگذار نماید . برای اینکار می بایست با مراجعه به کارگزاری و تکمیل فرم درخواست فروش تقاضای فروش حق تقدم خود را بنماید .
خریداران برگه های حق تقدم می بایست علاوه بر پرداخت مبلغی که بابت خرید حق تقدم به فروشنده می پردازند مبلغ اسمی تعداد حق تقدم خریداری  شده را نیز به حساب شرکت واریز و به انتظار دریافت برگه های سهام بمانند .
معمولا با توجه به اینکه تبدیل برگه های حق تقدم به برگه سهم مدتی بطول می انجامد و در طول این مدت امکان خرید و فروش روی آن وجود ندارد و به نوعی پول پرداختی بابت آنها تا زمان تبدیل شدن به سهم بلوکه می گردد تفاوت قیمت برگه حق تقدم با قیمت سهام شرکت در بازار کمی بیشتر از 1000 ریال (مبلغ اسمی سهم ) می باشد . که این اختلاف قیمت با انتظارات بازار نسبت به آینده سهم و سابقه شرکت در مدت زمان  ارسال برگه های سهام جدید رابطه معکوس دارد و هر چه قدر دید بازار نسبت به آینده شرکت و سابقه شرکت در ارسال برگه های سهم مثبت تر باشد تقاضا برای خرید آن بیشتر و در نتیجه این اختلاف قیمت کمتر می شود.
در زمانی که بهر دلیلی سهامداری از حق تقدم خود استفاده ننماید و یا به علت نداشتن آدرس پستی دقیق نزد شرکت موفق به دریافت برگه حق تقدم خود نشود شرکت پس از فروش این برگه ها در بازار وجه آن را در حساب سهامدار نزد شرکت نگهداری می نماید .
مثال : فرض کنید شرکتی با سرمایه 10000 میلیون ریال منقسم به 10 میلیون برگه سهم افزایش سرمایه ای به میزان  100% را در نظر دارد .  در این حالت به هر یک از سهامداران معادل سهام قبلی شان امتیاز حق تقدم تعلق میگیرد (به ازاء هر1 سهم 1 سهم جدید ) و سهامداران پس از واریز 1000 ریال برای هر حق تقدم صاحب یک سهم جدید می گردند .قیمت سهم پس از بازگشایی معمولا اینگونه محاسبه می شود که در ارزش بازار هر یک از سهامداران از شرکت مزبور تغییری حاصل نشود .فرضا اگر قیمت سهم قبل از مجمع 5000 ریال بوده باشد با توجه به اینکه بابت هر سهم 1000 ریال پرداخت شده دارنده هر یک سهم در گذشته اکنون دارای 2 سهم میباشد که هر یک از انها دارای ارزش حدودا 3000 ریال در بازار است .
حال فرض کنید شرکت مزبور مبلغ 5000 میلیون ریال بصورت اندوخته دارد . برای افزایش سرمایه  100 درصدی نیاز به 5000 میلیون ریال دیگر دارد که در این حالت سهامداران به ازاء پرداخت 500 ریال برای هر سهم معادل سهام قبلی خود سهام جدید دریافت می کنند .در این حالت اصطلاحا میگویند شرکت از طریق اندوخته و آورده نقدی افزایش سرمایه داده .
فرمول کلی برای محاسبه حداقل قیمت سهم پس از افزایش بصورت زیر است :
حداقل قیمت پس از افزایش =
( قیمت سهم قبل از افزایش +مبلغ اسمی به نسبت حق تقدم متعلقه به یک سهم ) تقسیم بر (تعداد حق تقدمی که به هر سهم تعلق میگیرد+1)
فرضا اگر قیمت سهم شرکت قبل از مجمع 3000 ریال باشد و شرکت 50% افزایش سرمایه بدهد تعداد حق تقدم متعلقه هر سهم برابر 5/. میباشد که حداقل  قیمت هر سهم پس از مجمع برابر می شود با (3000+500 ) تقسیم بر 1.5 که برابر است با حدودا 2330 ریال .
3- افزایش سرمایه به روش صرف سهام :
در این روش شرکت سهام خود را به مبلغی بیش از قیمت اسمی و از طریق پذیره نویسی بفروش رسانده و تفاوت حاصل از قیمت فروش و قیمت اسمی سهام را به حساب اندوخته منتقل و یا در ازای آن سهام جدید به سهامداران قبلی می دهد .
یکی از دلایلی که اخیرا این روش  نسبت به روش افزایش از طریق آورده بیشتر مورد توجه شرکتها قرار گرفته این است که در این روش شرکت مبلغ مورد نظر برای افزایش سرمایه را در مدت کمتری از طریق پذیره نویسی تامین می کند بر خلاف روش آورده که معمولا تامین مبلغ افزایش سرمایه تا آخرین روزهای پایان مهلت استفاده از حق تقدم و همچنین بفروش رساندن حق تقدمهای استفاده نشده به طول می انجامد .
در ایران معمولا شرکتها مبلغ مورد نیاز برای افزایش سرمایه را از طریق فروش تعدادی برگه سهام به نرخی بالاتر از قیمت اسمی تامین نموده و مابقی سهام را بین سهامداران قبلی توزیع می نمایند .
بعنوان مثال فرض کنید شرکتی 10000 میلیون سرمایه دارد و تعداد برگه های سهام آن 10 میلیون می باشد و هر سهم این شرکت در بازار 9000 ریال معامله میشود و این شرکت قصد دارد سرمایه خود را به میزان 100% و از طریق صرف سهام افزایش دهد .
مبلغ مورد نیاز برای افزایش سرمایه 10000 میلیون ریال میباشد که معادل 10 میلیون برگه سهام جدید است .حال اگر فرضا ( تذکر اینکه این محاسبه فقط یک مثال است و اینکه شرکت سهام خود را به چه قیمتی باید پذیره نویسی کند خود مستلزم بحث مفصلی است ) این شرکت سهام جدید را به مبلغ 5000 ریال پذیره نویسی کند با فروش 2 میلیون سهم مبلغ مورد نیاز جهت افزایش سرمایه تامین می گردد و شرکت مابقی سهام جدید یعنی 8 میلیون سهم را بین سهامداران قبلی تقسیم می نماید . به عبارتی به ازای هر 10 سهم قبلی 8 سهم جدید  (بدون پرداخت وجهی ) به سهامداران قبلی تعلق می گیرد . (از نظر حسابداری شرکت پس از فروش 2 میلیون سهم به قیمت 5000 ریال اضافه مبلغ اسمی بر روی هر سهم یعنی 4000 ریال که برای 2 میلیون سهم معادل 8000 میلیون ریال می شود را به حساب اندوخته منتقل و از محل این حساب افزایش سرمایه ای به روش جایزه و به نفع سهامداران قبلی می دهد)
این مورد از روشهای افزایش سرمایه بدلیل اینکه به تازگی در ایران رواج پیدا کرده لذا قیمت گذاری آن دارای بحث مفصلی است و مثال بالا فقط برای روشن شدن این روش  افزایش سرمایه بود .
 طبقه بندی شرکتها
در این بخش به طبقه بندی انواع شرکتها به جهت آشنایی با نوع فعالیت آنها و نحوه مطالعه و بررسی روی این شرکتها می پردازیم . هدف از این طبقه بندی بیشتر بررسی نوع فعالیت شرکتهاست تا صنعت و طبقه آنها .
برای  بررسی شرکتها بر اساس نوع فعالیت آنها می توان شرکت ها را این گونه دسته بندی کرد:
شرکتهای تولیدی :
مکانیزم فعالیت این شرکتها تهیه مواد اولیه و انجام تغییرات روی آن و ساخت محصول می باشد .
این محصولات می تواند خود به نوعی مواد اولیه برای سایر شرکتهای تولیدی باشد . اگر به پروسه تولید دقت کنیم اصولا مواد اولیه و خام پس از چند مرحله تغییرات بصورت کالای نهایی آماده مصرف در دسترس مصرف کنندگان قرار می گیرد . در این مراحل صنایع مختلفی با ایجاد تغییرات روی کالا باعث شکل گیری و ساخت محصول نهایی می گردند .
اصولا فعالیت تولیدی با ایجاد ارزش افزوده و ایجاد اشتغال باعث افزایش درآمد ناخالص ملی و در نتیجه رشد و شکوفایی اقتصاد می گردند .
جهت بررسی شرکتهایی که نوع فعالیت آنها تولید می باشد بررسی نکات زیر حائز اهمیت است:
وجود منابع اولیه و ارزان قیمت در داخل باعث می شود شرکتهایی که در صنایع مادر قرار دارند دارای 2 مزیت دسترسی به منابع اولیه ارزان قیمت و وجود بازار فروش پر رونق در داخل و خارج گردند . به علت وابستگی اکثر صنایع به این گونه شرکتها و امکان ایجاد ارزش افزوده در این صنایع معمولا این شرکتها در زمان رونق اقتصادی به علت فراوانی بازار فروش از موقعیت خوبی برخور دارند .
دسته دیگر شرکتهایی هستند که پس از دریافت مواد اولیه از صنایع مادر و ایجاد تغییرات آن را در اختیار شرکتهای قرار می دهند که کالای نهایی آماده مصرف تولید می کنند . این گونه شرکتها را می توان واسطه ای میان این دو گروه دانست ( بعنوان مثال شرکتی که تولید کننده بدنه خودرو می باشد پس از خرید ورق فلزی از شرکت تولید کننده این نوع فلز و ساخت بدنه آن را به شرکتهای خودرو سازی می فروشد ) . لذا در بررسی این شرکتها توجه به بازار خرید و فروش آنها اهمیت دارد .
و در آخر دسته سوم یا شرکتهایی که کالای آماده مصرف تولید می کنند قرار دارند . در این گونه شرکتها توجه به بازار فروش برای کالا و مقایسه قیمت و کیفیت کالای آنها با موارد مشابه داخلی و خارجی اهمیت به سزایی دارد .
بطور کلی در مورد شرکتهای تولیدی دقت به میزان فروش و درصد رشد آن و همچنین قیمت تمام شده کالا (قیمت مواد اولیه – دستمزد و  هزینه های سربار ) از مهمترین معیارهای ارزیابی می باشد .
شرکتهای خدماتی و پیمانکاری :
فعالیت این شرکتها بر اساس پروژه ها و قرارداد هایی است که با شرکتها و سازمانهای دیگر می بندند و معمولا به لحاظ دوره ای بودن انجام فعالیت این گونه شرکتها، قیمت سهام آنها می تواند دارای نوسانات زیادی باشد .
هر چند در بین این شرکتها نیز شرکتهایی هستند که به لحاظ انحصاری که در نوع فعالیت شان دیده می شود در اکثر مواقع تعدادی پروژه و قرارداد در دست اجرا دارند .  بطور کلی در ارزیابی این گونه شرکتها بیشتر به قراردادهای در دست اجرا و قراردادهای احتمالی آنها در اینده توجه می شود . به همین لحاظ سهام این گونه شرکتها در زمان برنده شدن در مناقصه و یا بستن قرارداد جدید ارزشمند می گردد که برای بررسی آن توجه به نکات زیر با اهمیت است .
نوع و مدت قرارداد : یا به عبارتی قرارداد برای دوره خاصی بسته شده و یا در دوره های بعد قابل تکرار است . فرضا قرارداد ساخت یک پل برای یک شرکت فقط برای یکبار ایجاد سود می کند.
ولی قرار داد تعمیر و نگهداری پل های یک استان به مدت 10 سال ، درآمدی قابل تکرار برای شرکت ایجاد می کند .
مبلغ کل قرارداد و هزینه بری آن : یا به عبارتی محاسبه این که قرارداد فوق در مجموع چقدر عایدی نصیب شرکت می نماید و شرکت برای انجام آن چه مقدار هزینه خواهد نمود و از این مقدار چقدر به ارزش هر سهم افزوده خواهد شد و اینکه آیا این افزایش با افزایش قیمت بازار سهم همخوانی دارد یا خیر.
شرکتهای سرمایه گذاری :
این گونه شرکتها اصولا خود دارای سهام دیگر شرکتهای بورسی و غیر بورسی می باشند . اصولا ارزش این شرکتها رابطه مستقیم با ارزش سهام پرتفوی آنها دارد . در بررسی این شرکتها توجه به موارد زیر لازم است:
1- نوع و صنعت فعالیت شرکتهای پرتفوی : بدین لحاظ که شرکتهای زیر مجموعه آنها از چه صنایعی انتخاب شده اند و تنوع آنها به چه میزان است و اینکه صنایع انتخاب شده جزو صنایع برتر و مورد توجه بازار است یا خیر . به عبارتی در آینده چه مقدار انتظار رشد برای آنها می توان داشت .
2- ارزش پرتفوی هر سهم (nav)  : بدین معنا که سهام موجود در پرتفوی این شرکتها دارای چه میزان ارزش می باشد و به هر سهم چه ارزشی از بابت پرتفوی شرکت تعلق می گیرد . معمولا قیمت سهام این گونه شرکتها در حول و حوش nav آنها قرار دارد . بسته به اینکه شرکت پرتفوی خود را از میان  شرکتها و صنایع برتر و قابل رشد  انتخاب کرده یا برعکس قیمت سهام این شرکتها می تواند دارای درصدی اختلاف از ارزش پرتفوی آنها باشد .
شرکتهای هلدینگ :
شرکتهای هلدینگ به شرکتهایی می گویند که  دارای سهام شرکتهای هم گروه و هم صنعت خود می باشند. برای بررسی و ارزیابی این گونه شرکت ها نیز توجه به صنعت و ارزش پرتفوی شرکت از نکات مهم می باشد .
شرکتهای ساختمانی :
فعالیت این شرکتها در امر ساخت وساز می باشد و به لحاظ نوع فعالیت شان بازده آنها  در بلند مدت رضایت بخش می باشد . ارزش این گونه شرکتها بیشتر بسته به داراییهای آنها شامل زمین و ساختمان می باشد .
یکی از نکات مهم در بررسی این شرکتها دقت در تفاوت میان ارزش دفتری و ارزش بازار پروژه های در دست اجراست . بعنوان مثال شرکتی که در سالهای قبل زمینی به ارزش 1000000 ریال خریداری نموده به لحاظ حسابداری ارزش این ملک یا زمین بعد از سالها و با وجود رشد قیمتی که داشته ولی در ارزش دارایی های شرکت به همان مبلغ محاسبه می گردد . ولی زمانی که شرکت پس از ساخت و ساز و احداث ساختمان اقدام به فروش ان می نماید این رشد قیمت  در محاسبات افزوده می شود و باعث شناسایی سود در آن دوره می گردد .
اصولا به علت زمان بر بودن ساخت و ساز و تجربه رشد قیمت زمین و ملک در ایران  این گونه شرکتها در بلند مدت بازدهی مناسبی دارند و معمولا سهام آنها در کوتاه مدت نوسان زیادی ندارد .
بانکها و موسسات مالی و لیزینگ :
مهمترین بخش فعالیت این شرکتها و  موسسات بر پایه پرداخت وام از محل سرمایه یا سپرده های مشتریان است . در اینگونه موسسات توجه به این نکات  با اهمیت است .
1- نسبت نرخ سود دریافتی و نرخ سود پرداختی و محاسبه مارجین سود . زیرا تنها تکیه بر سود دریافتی بدون توجه به سود پرداختی ( محل جذب سرمایه ) منطقی نمی باشد .
2- حجم سرمایه و پتانسیل موجود و نسبت استفاده از این منابع مالی .
3- نوآوری و تنوع خدمات ارائه شده و بررسی نیاز و توجه جامعه به این خدمات ( با توجه به اینکه یکی دیگر از منابع مهم سود اوری می باشد ) .
نوشته شده در تاریخ   18/12/84  لطفا نظرات و پیشنهادات خود را به آدرس پست الکترونیکی ارسال فرمایید .
معیار ارزیابی شرکتها(2)
به
این بخش در ادامه بحث اول معیارهای ارزیابی شرکتها و به دلیل اهمیت موضوع نوشته شده است.
درجه یا رتبه نقد شوندگی :
 عبارتست از رتبه بندی شرکتها براساس تعداد دفعات و روزهایی که سهام یک شرکت در یک دوره معین (فرضا سه ماهه) مورد معامله قرار می گیرد .
هر چه تعداد دفعات و روزهایی که سهم در بازار معامله شده بیشتر باشد آن سهم دارای رتبه پایین تری می گردد .
اصولا در انتخاب یک سهم توجه به این نکته لازم است زیرا با توجه به ماهیت بازار سرمایه و از آنجا که شاید به اقتضاء زمان لازم باشد یک سهم را در زمان معینی بخریم یا بفروشیم لذا حتی الامکان  باید سعی شود تا سهم انتخابی دارای درجه نقد شوندگی پایینی باشد .
بهترین حالت انتخاب از میان 50 شرکت برتر از لحاظ رتبه نقد شوندگی می باشد .
ترکیب سهامداری و درصد سهام شناور :
اصولا هر شرکتی دارای یک یا چند سهامدار عمده می باشد .
البته شرکتها سهامدارانی را که بیش از یک درصد از سهام شرکت را دارا باشند بعنوان سهامداران عمده معرفی می نمایند. ولی معمولا سهامدار عمده به سهامداری می گویند که بیشترین درصد مالکیت را داشته باشد که معمولا یکی از شرکتها - سازمانها - نهادها و یا ارگانها دولتی یا غیر دولتی می باشد .
تاثیر مالکیت شرکتها یا سازمانها در یک شرکت را میتوان از 2 جنبه بررسی نمود . اول اینکه اصولا شرکتها یا سازمانهای بزرگ به نوعی وظیفه مراقبت از سهام شرکتهای زیر مجموعه خود را دارند و از آنجا که رشد زیر مجموعه، رشد شرکت مادر را در پی خواهد داشت و یا به بیان دیگر رشد شرکت مادر در گرو رشد زیر مجموعه هاست لذا اصولا این گونه شرکتهای مادر برای رشد و توسعه زیر مجموعه خود تلاش می کنند و بالطبع  باعث افزایش منافع سایر سهامداران نیز می گردند .
نکته دوم اینکه در صورتی که سهام اینگونه شرکتهای زیر مجموعه دچار مشکل شود توسط سهامدار عمده از آن حمایت می گردد. به نوعی می توان گفت سهامدارعمده (شرکت یا سازمان ) بطور غیر رسمی سهام زیر مجموعه اش را بازار گردانی می نماید. پس در زمان انتخاب و بررسی شرکتها توجه به این نکته که سهامدار عمده آن شرکت کدام سازمان یا شرکت سرمایه گذاری می باشد حائز اهمیت می باشد .
نکته مهم دیگر درصد سهام شناور شرکت است. سهام شناور عبارتست از کل سهام شرکت منهای آن قسمت از سهام که متعلق به دولت یا سهامداران اداره کننده است که حاضر بفروش سهام خود نیستند.
با توجه به اینکه اینگونه سهامداران درصد مالکیت خود در شرکت را تغییر نمی دهند پس عملا انجام معامله بر روی آن قسمت از سهام غیر ممکن است پس درصد سهام آزاد و قابل معامله هر شرکت یکی از نکاتی است که بر ارزشیابی ان شرکت تاثیر گذار است. طبق قانون تمامی شرکتها موظفند حداقل 20% از سهام خود را بصورت شناور و آزاد داشته باشند .
ثبات نسبی سود آوری :
گذشته از مقدار سودی که شرکت در یک دوره کسب می کند تداوم و ثبات نسبی آن از اهمیت بالایی برخوردار است. بررسی روند سود آوری یک شرکت در دوره های گذشته می تواند پیش بینی نسبی از آینده به ما بدهد .
در سرمایه گذاری بر روی یک شرکت (خصوصا بلند مدت ) مهمتر از مقدار سود یک شرکت در یک دوره امکان تکرار آن سود در دوره های آینده است .
بعنوان مثال یک شرکت ممکن است در یک دوره با فروش قسمتی از دارائی خود (فرضا زمینی  که سالها پیش خریداری نموده است) مقدار قابل توجهی سود شناسایی کند  اصولا سرمایه گذاران باید بدانند این سود نهایتا در یک یا دو دوره قابل تکرار است و نمی تواند تداوم داسته باشد. لذا ارزش گذاری سهام شرکتها تنها  بر اساس سود اعلامی آنها در یک دوره و عدم توجه به محل کسب سود و قدرت تکرار آن می تواند در آینده ما را با مشکل مواجه کند زیرا هیچ تضمینی برای تکرار این سود و حفظ ارزش سهام شرکت در آینده وجود ندارد .
روند انحراف پیش بینی eps :
عبارتست از سابقه شرکت در پیش بینیهای سود خود در گذشته و تا حدودی می توان  بیانگر استراتژی شرکت در اعلام سود پیش بینی شده باشد. همانطور که قبلا گفتیم شرکتها در اول هر سال مالی یک سود پیش بینی شده اعلام می نمایند و در طول دوره آن را به دفعات تعدیل می نمایند. شاید با اهمیت تر از مقدار سود پیش بینی شده، روند انحراف آن باشد .
اصولا یکی از اصلی ترین ابزارهای بررسی در هر مورد نگاه به گذشته و سابقه شرکت در آن مورد است. بررسی روند پیش بینی های سود یک شرکت در گذشته می تواند درجه اعتماد ما به پیش بینیهای آینده را مشخص کند .
فرضا برخی شرکتها در اول هر سال سودی بیش از آنچه قابل دستیابی باشد را اعلام و سپس بعد از مدتی اقدام به تعدیل منفی ان می نمایند و بر عکس آن برخی دیگر همواره سود پیش بینی خود را با احتیاط اعلام می نمایند و معمولا در طول دوره بتدریج آن را افزایش می دهند در اکثر این موارد بررسی گذشته می تواند درک درستی از آینده به ما بدهد
سهم ممتاز  
زمانی که شرکت احتیاج دارد اشخاص سرشناسی وارد شرکت شوند و یا احتیاج به افزایش سرمایه داشته و در شرایط عادی کسی حاضر به خرید سهام نباشد ممکن است سهام ممتاز منتشر کند . سهام ممتاز سهامی است که نسبت به سایر سهام رجحانی در نفع و یا سرمایه و یا سایر موارد داشته باشد ولی در هر حال قیمت اسمی آنها از سایر سهام تجاوز نخواهد نمود.
مثال:
1. شرکت احتیاج فوری به افزایش سرمایه دارد . ممکن است سهامی منتشر نماید که دارندگان آن قبلاً پنج درصد از منافع شرکت برده و بقیه بین تمام صاحبان سهام اعم از عادی و ممتاز تقسیم شود و یا در صورت انحلال شرکت ابتدا قیمت اسمی سهام ممتاز پرداخت و بقیه به صاحبا ن سهام عادی داده می شود.
1. شرکت احتیاج به راهنمایی و جلب نظر و یا حمایت اشخاص بصیر و کارشناسان اقتصادی دارد ، می تواند سهام ممتازه به آنها داده و قیمت آن را دریافت دارد ولی صاحبان چنین سهامی در مجامع عمومی عادی برای هر یک سهم حق دو رأی یا بیشتر داشته باشند.
سهام ممتازه موقعی قابل انتشار است که اساسنامه شرکت اجازه انتشار آن را داده باشد و یا مجمع عمومی فوق العاده آن را تصویب نماید . در تبصره 2 ماده 24 اصلاحی مقرر گردیده در صورتی که برای بعضی از سهام شرکت با رعایت مقررات قانون مزایائی قائل شوند این گونه سهام ، سهام ممتازه نامیده می شود.

کلیه سهام شرکت را نمی توان ممتاز دانست . زیرا در این صورت هیچ کدام از سهام به دیگری رجحان نداشته و عادی محسوب می شوند. سهام ممتاز ممکن است در چند وهله منتشر شده و دارای چند نوع باشد . مثلاً ممکن است شرکت یک سری سهام ممتازه داشته باشد که فقط پنج درصد از منافع بیش از سایر سهام ببرد و سری دیگر علاوه بر منافع در دارائی شرکت در زمان انحلال حق تقدم داشته باشد و همچنین دسته های دیگری .معمولاً در این قسم سهام ردیف ممتاز هر یک جدا بوده و به علامت الف و ب یا علامت دیگر مشخص می شوند و در ذیل هر یک از سهام امتیازی برای آنها معلوم شده چاپ می شود.