خشونت در ورزش

 تاریخچه خشونت در ورزش :
بسیاری از فعالیتهای امروز ریشه های تاریخی دارند تربیت بدنی و ورزش با دلایل و نیات مختلفی در زندگی مردم کشورها و در فرهنگ های مختلف حضور پیدا کرده است. مردم جوامع ابتدایی درباره تربیت بدنی مانند جهان معاصر فکر نمی کردند در جوامع بدوی و یا در فرهنگ باستانی مشرق زمین با وجود ضرورت فعالیتهای جسمانی متنوع برای ساکت نشستن در یک گوشه الزام و اجباری وجود نداشت و اساساً فعالیت بخش لاینفک زندگی روزمره بوده و فعالیتهای جسمانی شامل : شکار , تلاش برای غذا , برپا کردن پناهگاه و محافظت از خود مخاطره آمیز بود . ماهیگیری , رقص , جنگجویی و بازی که در نتیجه این گرایشها بروز کرده اند علل گرایش اجباری و اختیاری انسانهای نخستین و تمام افراد به فعالیتهای حرکتی را توجیه می کنند . در تمدنهای باستانی نظیر چین و هند خشونت در ورزش را محدود به رفع تهاجم دشمنان می بینیم و این با طرز فکر و نوع آموزش و تربیت مردمان این دو کشور مرتبط است .

در چین بر اساس عقاد کنفوسیوس تأکید بر تعالی ذهن و تأثیر تالوئیسم , بودائیسم بر زندگی روحانی , ارام و اجتناب از تن پروری و لذات جهان مادی وجود دارد .
در کشورهای واقع در حوزه خاور نزدیک روح نظامی گری و جنگجویی محرک تربیت بدنی و ورزش بود . بخش عمده ای از تربیت جوان مصری طریق استفاده از سلاحهای مختلف نظیر نیزه , تبر , گرز و کمان بود . در ایران نیز توسعه امپراطوری از طریق تهاجمات نظامی بعنوان هدف اصلی مدنظر بود . هر جا که اهداف و انگیزه های نظامی وجود داشت تربیت بدنی و ورزش با اهداف توسعه طلبانه و خشونت همراه بود . در قسمت اسارت نشین یونان روحیه نظامی بسیار شدیدی حاکم بودو فرزندان سرباز متولد می شدند و در غیر اینصورت باید نابود می گشتند اما در آتن روحیات دموکراتیکتر جلوه گرتر بود و در روم موفقیت در میدان نبرد تأثیرات زیادی بر زندگی و آرمانهای رومی داشت رومی ها انگیزه رقابت سالم نداشتند و حرفه ای بودن را بر غیر حرفه ای بودن ترجیح می دادند آنها بدنبال هیجان , خون و حشت و حادثه بودند و مسابقات ارابه رانی و گلادیاتوری را با خشونت تمام برگزار می کردند .

 جامعه و ورزش :
تعاریفی از خشونت و پرخاشگری 
1- رفتاری که به قصد آسیب رساندن به اموال و اشیاء دیگری یا خود انسان سر می زند (خشونت)
2- عبارتست از استفاده غیر قانونی از نیرو که ممکن است دامنه ای از برخورد ناخواسته بسیار اندک تا قتل و آدم کشی را شامل شود . ( خشونت )
3- آلورمن : پاسخ عمدی از سوی شخصی به منظور ایجاد درد یا صدمه به شخصی دیگر
 ( خشونت )
4- هر رفتاری که به قصد صدمه زدن به شیء یا فرد دیگری با استفاده از بدن یا کلام انجام می گیرد را پرخاشگری می گویند .
5- پرخاشگری اصطلاحی است بسیار کلی برای انواع گوناگونی از اعمال همراه با حماسه و خصومت و خشونت
6- پرخاشگری عمل مشهودی است که به قصد آسیب جسمانی و یا روانی به خود یا دیگران انجام می شود.

 تفاوتهای میان جسارت و خشونت در ورزش :
بر خلاف عقیده رایج دارا بودن اندیشه های منفی یا ابراز میل به آسیب رساندن به کسی خشونت نیست . خشونت 4 ویژگی مهم دارد که نخستین آنها این  است که خشونت رفتار است دومین ویژگی خشونت فزون بر جنبه رفتاری آن این است که عمدی است . خشونت گر باید میل به آسیب رساندن به قربانی مورد نظر را داشته باشد . سومین جنبه این است که صدمه یا آسیب باید واقعاً رخ دهد . اما لازم نیست که نتایج نامطبوع خشونت جسمانی باشد اعمالی که کس دیگر را آشفته یا از چیزی محروم کند نیز خشونت است .
و چهارم اینکه خشونت باید در بردارنده کنش متقابل با موجود زنده باشد . آزار رساندن به شخص یا حیوانی خشونت است اما لگد زدن به صندلی خشونت نیست اما این تعارف متقاوت از جسارند .
بطور مثال بلوکه کردن در فوتبال و یا قطع یک بازی دو نفره در بیسبال رفتاری جسارت آمیز هستند در حالیکه بدون سوء نیت و بخش جدانشدنی از مسابقه می باشند.
اما این اعمال زمانی خشونت آمیز می شوند که نیت بازیکن این است که به رقیب آسیب برساند یا به شیوه ای خصمانه تر از آنچه که برای رسیدن به اهداف عملکرد لازم عمل کند .
ورزشکاران جسور اجازه نمی دهند که رقیبان از آنها سوء استفاده کنند و به آسانی تحت تسلط قرار بگیرند و به هر سو هل داده شوند با این وجود به مهارت و سلامت شخصی رقیبان خود حترام می گذارند .
قوی و با اطمینان هستند و پیوسته خود را چالش می کنند تا به عملکرد مطلوب دست پیدا کنند. از سوی دیگر ورزشکاران غیر جسور به خود اجازه می دهند که دیگران آنها را در زمین به این طرف و آن طرف هل دهند یا رقیبانشان به آسانی بر آنها غلبه کنند . از آنجا که جسور نبودن در ورزش با کاهش عملکرد موثر ارتباط دارد آموزش جسارت توسط مداخله های شناختی یا رفتاری توصیه می شود . جسارت مهارتی است که باید آموخت و عمل کرد . رهبران ورزشی باید خود را مقید سازند که کودکان را در استفاده از مهارتهای ذهنی برای کنترل و تقویت عزت نفس یاری رسانند و در عین حال برای ایجاد روحیه ورزشکاری تلاش می کنند تا یک ورزشکار در همه سنین پس از ابراز خشونت از جا در رفتن ناجوانمردی احساس گناه نماید . یا بطور کلی رهبران ورزشی مسئول جدا کردن جسارت ( خشونت
وسیله ای ) از خشونت و خصومت ( هدف ) در ورزش می باشند .

 انواع پرخاشگری در حیوانات
1- Predatory در حضور یک شیء آسیب رساننده ایجاد می شود.
2- Anti predatory دفاع از قلمرو در برابر مزاحم بر انگیزاننده آن است .
3- Domainance با تلاش برای رسیدن به مطلوب ظاهر می شود.
4- Maternal خشونت مادرانه ( حمایت از فرزند )
5- Weaning به منظور استقلال فرزند از طرف والدین  اعمال می شود.
6- Sexval بین دو جنس بروز می کند .
7- Sex related ایجاد کننده رفتار جنسی
8- Inter male بین نرهای رقیب
9-Irritable  تحریک پذیری ( خشم یا غضب ) در نتیجه ناکامی درد محرومیت (مرتبط با خشم و غضب انسان )

 انواع پرخاشگری در ورزش ( goal reactive)
1- پرخاشگری خصومت آمیز ( واکنشی ) : عمل مشهودی است که به قصد آسیب رساندن جسمانی یا روانی به خود یا دیگران صورت می گیرد و خشونتگر از این عمل خود لذت
می برد . پاسخ پرخاشگرانه خود هدف است .
2- پرخاشگری وسیله ای ( in strumental ) برای رسیدن به هدفی است که ممکن است در فرآیند تلاش برای رسیدن به هدف به گونه ای تصادفی کسی صدمه ببیند . نوعاً خشونت وسیله ای بیشتر با ورزش مرتبط است این امر ممکن است 3 دلیل داشته باشد:
1) آسیب رساندن عمدی به بازیکن دیگر اغلب با واکنش مجازات داور روبرو می شود.
2) یافته های آزمایشگاهی نشان می دهد که ورزشکاران خواه زن و خواه مرد نسبت به غیر ورزشکاران با خشونت کمتری واکنش نشان می دهند. در واقع حتی زمانی که ورزشکاران برانگیخته می شوند با خصومتی کمتر از غیر ورزشکاران واکنش نشان می دهند و معمولاً از آسیب رساندن به رقیب خودداری می کنند .
3) مطابق تحقیقات از لیک و پارتینگتن : ورزشکاران بسیار ماهر مایلند که موفقیتهای خود را ناشی از توانمندیهای بالای خود بدانند نه ناشی از صدمه دیدن رقیب .

انواع پرخاشگری
از نظر محل اثر

تجارب ناخوشایند
   
   برانگیختگی هیجانی
    +
   نتایج پیش بینی شده
تجارب خوشایند
 
 عناصر پرخاشگری خصومت آمیز :

 
 شیوه شناسایی خشونت
 
 علل خشونت بر دو نوع است :
1- بیولوژیکی      2- روان شناختی

 علل بیولوژیکی :
الف) بیوشیمیایی
1) رژیم غذایی : مصرف بعضی از مواد غذایی با تأثیر بر بدن در افزایش خشونت موثر است . از جمله  الکل با افزایش خشونت از طریق کاهش خودآگاهی و کاهش توانایی آنها برای در نظر گرفتن پیامدهای آن می شود . با بررسی متجاوزین معلوم شده است که بیش از نیمی از آنها قبل زا تجاوزشان الکل مصرف می کرده اند و همچنین 65% قاتلین و 55% نزاع و تجاوز خانوادگی , حمله کننده و یا مقتول الکل مصرف کرده بودند( انجمن شناسایی آمریکا 1993)
2) هورمونها : بسیاری از انواع رفتارها را کنترل می کند یک ماده شیمیایی است که توسط غدد ترشح می شود و توسط خون به اندامهای مختلف بدن منتقل می شوند و روی فعالیت آن اندامها اثر می گذارند . تستسترون یکی از انواع هورمون هاست که حالت جنگ و نزاع را فعال می کنند و بالاترین میزان شیوع خشونت که از آمار جرم و جنایت بدست آمده, در مردان 15 تا 25 سال می باشد در واقع این سن بالاترین سطح تسترون در خون می باشد . سروتونین هم که یک پیام بر شیمیایی است که خاصیت ضد افسردگی دارد سرتونین پاپین اغلب در میان کودکان و بزرگسالان مستعد خشونت یافت می شود.
3) آلاینده های محیطی : ( صوتی , هوا و... ) در افزایش رفتارهای پرخاشگرانه تأثیر مثبت دارد .
ب) ژنتیکی :
1) زمینه ارثی پرخاشگری : کنرادلورنز ( Konrade Lorenz) در کتاب معروفش به نام درباره خشونت ارائه شده , گرایش موجودات زنده در مبارزه برای زنده ماندن بویژه در حفظ قلمرو , بعد از ارضای نیازهای اولیه غذا و زاد و ولد مهمترین هدف است . در واقع تولد و پروردن فرزندان هدفی اساسی برای تصرف قلمرو بویژه در حیوانات است اما از نظر مانتاگ و موریس مقایسه رفتار حیوان با نوع انسانی برای تبیین زیستی ارثی خشونت در انسانها قصوری مهلک است .
2) شرایط ارثی مربوط به جرم
3) مطالعات دوقلوها : مطالعات نسبتاً تازه ای در مرکز پژوهشهای دوقلو و جایگزینی آنها نشان داده است شخصیت بطور کلی و رفتارهای خشن و جنایی از الگوهای قاطعی پیروی
می کنند . برای نمونه دانشمندان دانشگاه جنوب کالیفرنیا پی بردند که کودکانی که والدین آنها مجروم بوده اند بیشتر احتمال داشت که خودشان جانی شوند آنها قبول دارند که فرزند پروری و عوامل اجتماعی دیگر مطمئناً در تعیین اینکه چه کسی جنایتکار شود تأثیر می گذارد اما معتقدند که یک عنصر ارثی بسیار قوی برخی افراد را بیشتر به رفتار ناپذیرفته اجتماعی سوق می دهد .

 علل روان شناختی
الف) تکاملی
1) رشد پرخاشگری در طول زمان
2) معمولاً مردان خشن فرزندان بیشتری دارند .
ب) نروفیزویولوژیکی
1) ساختار مغز : بعنوان مثال ورزش از طریق سیستم حسی و مواد شیمیایی به هیپوتالاموس اعلام حضور می کند و هیپوتالاموس به 2 روش پاسخ می دهد که این دو موجب ترشح هورمونها در بدن می شود میزان تأثیر محیط بر مغز و نوع پاسخ مغز در افراد مختلف متفاوت است . پرخاشگری تحریک پذیر با تحریک هیپوتالاموس همراه است و در تمامی انواع پرخاشگری امیگرال و سیستم اطراف بطنی مهم اند.
2) آسیب مغزی : در آزمایشها برای معالجه بیمارانی که رفتار وحشیانه نشان می دادند از تحریک مخچه استفاده شد که عده کثیری از بیماران به این روش پاسخ مثبت دادند .

 علل پرخاشگری در ورزش
1- مسابقه :
 طبق نظریه « محرومیت Frustration – پرخاشگری » که به عنوان عدم دستیابی به هدف تعریف می شود دلیلی برای پرخاشگری است .
اگر چه ما نمی توانیم طبیعت مسابقه را تغییر دهیم با این حال تدابیر مطمئنی وجود دارد که توسط آنها میتوانیم عواملی را که موجب پرخاشگری می گردد کاهش دهیم .
راه حل 1-1 کاربرد استراتژی جدید در بازی .
الف) کاهش سرعت بازی
ب) تغییر منطقه حمله
( اغلب مربیان از این روش استفاده نمی کنند و بازی خود را با یک نقشه بی فایده ادامه
می دهند .
راه حل 1-2- رابطه مستقیمی بین آمادگی جسمانی و محرومیت با پرخاشگری وجود دارد.
هر چه فرد آمادگی جسمانی کمتری داشته باشد راحتتر دچار احساس محرومیت شده و پاسخهای پرخاشگرانه نشان می دهد پس بهتر است با حفظ ورزشکار در امادگی جسمانی مطلوب باعث شدید که در زمان مواجهه با موقعیت های سخت و دشوار مطابق با قوانین بازی عکس العمل نشان دهند .
2- نتیجه مسابقه :
افراد بازنده در مقایسه با افراد برنده رفتارهای پرخاشگرانه بیشتری از خود نشان می دهند . به عبارتی پایداری و مقاومت یک تیم به میزان پرخاشگری آنها بستگی دارد .
واضح است تیم هایی که پایداری کمتری نشان می دهند رفتار پرخاشگرانه بیشتری دارند.
راه حل 2-1- مربی باید پس از شکست در بازی ورزشکارانش را مورد پرسش قرار دهد و پیرامون علل باختشان با آنها گفتگو کند .
عملکرد آنها را به شکل مثبتی بررسی نماید و جهت تقویت جنبه های ضعیف بازی توصیه های ویژه ای به آنها نماید .
مربی باید در نظر داشته باشد که بر اهمیت پیشرفت های تکنیکی به عنوان وسیله ای جهت برگرداندن تیم به خط مسابقه تأکید و پافشاری نماید .
راه حل 2-2- اگر تیم پایداری کمتری نشان می دهد توصیه می شود هدف اصلی را (قهرمان شدن ) به هدفی قابل دستیابی و اصلاح شده تغییر دهید . ( برخی از اهدف قابل دستیابی و اصلاح شده که در رشته ورزشی خودتان در موقعیت مشابه می توانید به کار برید کدامند ) ؟
3- اختلاف امتیاز :
هنگامیکه امتیازات دو طرف نزدیک یا برابر باشد معمولاً پرخاشگری کمتری صورت می گیرد چون احتمال پنالتی یا بروز یک خطا می تواند نتیجه بازی را معین نماید . در اینصورت هم مربی و هم بازیکنان تمایل دارند که بیشتر احتیاط کنند. وقتی اختلاف امتیاز زیاد باشد و پیروزی غیر قابل دسترسی , امکان رفتار پرخاشگرانه بیشتر است . که در این مواقع از راه حل های زیر میتوان استفاده کرد .
راه حل 3-1- هنگامیکه پیروزی در مسابقه غیر قابل دسترسی است وقت مناسبی برای مربی است که روی تاکتیک های جدید کار کند . که انجام این کار ارزش خود را در مسابقات آینده ثابت می کند اگر چه تاکتیک و نقشه جدیدی برای مسابقه دارید که در شرایط مشابه
می توانید آنها را مورد استفاده قرار دهید ؟
راه حل 3-2- مربی میتواند جهت تعیین یک هدف جدید برای مسابقه تایم اوت بگیرد.

4- مسابقات تیم میزبان در مقابل تیم میهمان و عکس العمل تماشاچیان
بررسی مسابقات فوتبال نشان می دهد که تیم های مهمان معمولاً مرتکب خطاهای بیشتر و بازی خشنتری نسبت به تیمهای میزبان می شوند زیرا بطور مثال تماشاچیان بازیکنان تیم میزبان علیه تیم میهمان غیر مستقیم عمل کرده و سعی در تحریک کردن آن تیم دارند اگر ورزشکاران عکس العمل خشونت آمیزی از طرف تماشاگران مشاهده کنند این امر باعث تحریک شده و در نتیجه رفتار پرخاشگرانه از خود بروز می دهند اقدامات احتیاط آمیزی که در این زمینه می توان بکار برد .
راه حل 4-1- در تشکیل جلسات گفتگو با تیم مربی باید ورزشکاران را مورد عکس العمل های احتمالی و قابل انتظار تماشاچیان آگاه سازد .
تأکید کنید که بازیکنان باید فقط به نقشه اصلی دقت داشته باشند و نباید اقدام به خطا و پنالتی نمایند و این امر را خاطر نشان سازد که بهترین راه مقابله با رفتارهای خشونت آمیز تماشاچیان , شکست دادن تیمشان است . تمام تلاش اعضای تیم باید در جهت دستیابی به پیروزی باشد .
راه حل 4-2- بهتر است به عنوان یک مربی به آخرین تحقیقاتی که در رابطه با تمرینات کنترل توجه صورت گرفته آگاه باشید .
بسیاری از تیمهای اروپای شرقی مبادرت به انجام تمرینات تطابقی در برابر عکس العملهای تماشاچیان می نمایند . آنها این عمل را با پخش صدای جمعیت به وسیله یک دستگاه ضبط صوت در زمان تمرینات انجام می دهند . با تنظیم شدت صوت و بکارگیری نوارهای مختلف حتی با استفاده از حضور تماشاچیان واقعی درزمان تمرین , حساسیت ورزشکاران را نسبت به اثرات منفی فریادهای تشویقی جمعیت برای تیم مقابل از بین می برند ( چه تمریناتی برای از بین بردن حساسیت ورزشکاران نسبت به سر و صدای تماشاچیان در ساعت تمرین ارائه دهید )؟
5- برخوردهای بدنی :
طبیعت بعضی از رشته های ورزشی این است که دارای برخوردهای جسمانی باشند .
اغلب این برخوردهای بدنی به دلیل تلافی رخ می دهد در بعضی موارد پرخاشگری شدت یافته و منجر به جنگ و نزاع می گردد.
علت این اتفاقات کاملاً روشن نیست اما بعضی مردم احساس می کنند چون برخورد بدنی در واقع نوعی پاسخ مسدود کننده است مانع از دستیابی هدف در نتیجه محرومیت می گردد و منجر به پرخاشگری می شود.
گر چه نمی توانیم طبیعت این نوع ورزشها را تغییر دهیم اما می توانیم در مقابل اثرات منفی این برخوردها از خود دفاع کنیم .
راه حل 5-1- اگر احساس می کنید ورزشکارانتان به برخوردهای بدنی با پرخاشگری پاسخ می دهند , بهتر است ورزشکاران را تشویق به جایگزین نمودن رفتارهای خاص بجای رفتارهای تلافی جویانه کنید .
بطور مثال تعیین کندی هر زمان ورزشکار مورد ضرب و شتم جسمانی قرار گرفتن به مدت 30 ثانیه بهترین تلاش و فعالیت را از خود نشان دهند این رفتار ابتدایی 2 نتیجه دارد اول اینکه احتمال تسلط مجدد ورزشکار بر خویش را افزایش می دهید دوم اینکه پاسخ عملی مناسبی را جانشین برخورد جسمانی می نمایید .
راه حل 5-2- از این نظر دومین نقش بسیار مهم یک مربی آموزش گلاویز نشدن صحیح و مطلوب با حریف می باشد . تأیید تاکتیک هایی که تا حدودی غیر قانونی بود و کمی به دور از مقررات باشد برای بعضی مربیان امری غیر عادی نیست اگر چه این تاکتیک ها خالی از فایده برای تیم نیست اما اجرای آن مسلماً باعث جدال و کشمکش خواهد بود .
بخاطر داشته باشید اگر کلیه مربیان تکنیک صحیح برخورد و تماس بدنی را آموزش دهند بسیاری از رفتارهای پرخاشگرانه غیر ضروری در ورزش از بین می رود .
آیا شما آماده اید که اولین گام را به نفع رشته ورزشیتان بردارید ؟
6- استناد و برداشت بازیکن :
به عبارتی این برخورد جسمانی نیست که روی برداشت بازیکن تأثیر می گذارد بلکه تفسیر و تعبیر بازیکن ما از آن برخورد تعیین کننده این است که آیا باید پاسخ پرخاشگرانه بدهد یا نه .
راه حل 6-1- ایجاد آمادگی ذهنی ورزشکارانتان برای شرکت در مسابقه ایکه یک بازیکن پرخاشگرdirty player دارد بسیار مهم است . در این مورد به بازیکنان خاطرنشان کنید که نباید به اعمال پرخاشگرانه تلافی جویانه مبادرت ورزند زیرا این کار آن چیزی است که حریفشان می خواهد . بهترین راه برای تلافی کردن , انجام بیشترین تلاش برای اجرای عملکرد خوب است .
7-داوران :
اگر داور نتواند بر مبنای قوانین موجود به طور قاطع عمل کند , بازیکنان مسلماً بازی پرخاشگرانه ای خواهند داشت .
راه حل 7-1- بهترین کاری که در این موقعیت یک مربی می تواند انجام دهد این است که با داور صحبت کند یا به کاپیتان گوشزد کند که نگرانی خود را از انجام یک بازی پر تنش به داور انتقال دهد . گفتگو با داور باید با آرامش و فروتنی و بدون رفتارهای تهدیدآمیز باشد . ( در چنین موقعیتی شما به داور چه می گویید ؟)
راه حل 7-2- به ورزشکاران تأئید کنید که هر چند اعمال داوران خارج از کنترل است اما آنها نباید گرفتار ساختار پرخاشگرانه شوند و بیشتر به نقشه بازی توجه کنند .
8- مشاهده رفتار پرخاشگرانه :
روانشناسان احتمال می دهند که مشاهده پرخاشگری سه نتیجه به بار می آورد .
الف) مشاهده پرخاشگری ممکن است باعث یادگیری پاسخهای پرخاشگرانه جدیدی در فرد مشاهده کننده گردد .
ب) ممکن است باعث تنفر از رفتار پرخاشگرانه گردد .
ج) ممکن است سبب تسهیل اعمال پرخاشگرانه ای شود که قبلاً آموخته است .
راه حل 9-1- با استفاده از تقویت کننده های منفی پرخاشگری مشاهده شده را به شکل نامطلوبی به ورزشکاران نشان دهید . ( چگونه می توانید پرخاشگری را به صورت امری منفی نشان دهید ؟ )
3) مواد شیمیایی مغز

 نظریه های پرخاشگری
برای تبیین یا پیش بینی رفتار لازم است که علتهای احتمالی آن را بشناسیم . این نظریه ها راههایی را برای کنترل و جهت دهی ابراز خشونت به شیوه ای پیش بینی پذیر و مثبت پیشنهاد می کنند . نظریه هایی که در نوشته های علمی بیشترین توجه را به خود جلب می کنند عبارتند از :
1- نظریه غرایز ( زیستی _ غریزی ) : فروید معتقد است انسان با جدال بین غریزه زندگی و غریزه مرگ به دنیا می آید . هدف غریزه مرگ انهدام شخص است و غریزه زندگی برای غلبه بر غریزه مرگ می باشد . چون پرخاشگری فطری می باشد باید ارضاء شود بنابراین رفتار پرخاشگرانه اجتناب ناپذیر است . بر اساس این نظریه , خشونتی وجود دارد که باید از کانالهای مولد و پذیرفتی رها شود . بنابراین فعالیت روزانه باید به گونه ای سازمان یابند که امکان رهایی و تنش را فراهم سازند . خالی ساختن نیاز به خشونت را تزکیه Catharsis  می نامند که به معنای تمیز کردن یا خالص کردن است .

 فرضیه تزکیه لئوناردو بر کوتیز :
فوران خشم , تنش و احساسات نامطبوع دیگر فروکش نمی کند مگر اینکه بتوان آنها را به شیوه ای خشونت آمیز خالی کرد که یکی از راههای آن شرکت در ورزشهای رقابتی است . فرضیه تزکیه بنا بر عللی تأئید نمی شود زیرا مطالعات نشان داده است که کودکانی که برنامه های تلویزیونی خشونت آمیز می بینند بیشتر از دیگران خشونت نشان می دهند .

 نظریه تخلیه :
در واقع اشاره به همان فرضیه تزکیه دارد که در بعضی کتب بعنوان نظریه مجزایی مطرح می گردد و بدین معنی است که بروز هیجانات سرکوب شده را میتوان از طریق پرخاشگری تخلیه کرد ( برکولوتیز 1980) ورزشکاران بعد از شرکت در فعالیتهای ورزشی احساس آرامش بیشتری میکنند بنابراین تمایلات پرخاشگرانه به میزان قابل توجهی کاهش می یابد .
 
 نظریه جابجایی ناکامی- خشونت :
مشهورترین نظریه در مورد پرخاشگری مبتنی بر یادگیری است و ریشه تمام پرخاشگری را در بروز ناکامی می داند . شاعر انگلیسی جان کیتز (John Keats) گفته بود : « دوزخی درنده تر از شکست بعد از تلاش زیاد وجود ندارد » بر اساس نظریه ناکامی – خشونت که توسط دالرد ارائه شده است ناکامی ناشی از نرسیدن به اهداف و ارضاء نکردن نیازهای شخصی
می تواند شخص را عصبانی کند پس رفتار خشونت آمیز نتیجه منطقی و مورد انتظار با پاسخ ناکام شده به گونه ای مستقیم بر رفتار خشونت آمیز اثر می گذارد .
بطور مثال : بازیکن مدافعی که نمی تواند بر بازیکن رقیب غلبه و حمله تیم مقابل را خنثی کند توسط مربی وادار می شود که مانع را از سر راه بردارد تا بتواند به بازی ادامه دهد . این فرضیه نیز بدون انتقاد نیست زیرا همه ناکامیها به خشونت منتهی نمی شود برای نمونه بسیاری از افراد ناکام شده بویژه افراد دارای عزت نفس پایین یا از فعالیت مورد نظر دست می کشند یا تلاش خود را کاهش دهند . محدودیت دیگر این نظریه این فرض است که اگر خشونت پاسخی است به ناکامی در اینصورت باید اثری تزکیه ای داشته باشد که این نتیجه مورد حمایت قرار نگرفته است .
در فرمول بندی جدید این نظریه بر کوتیز ادعا کرد که ناکامی به جای تبیین علت خشونت یا منتهی شدن به خشونت فقط ممکن است آمادگی قبلی برای آن را افزایش دهد . فزون بر آن پاسخ ناکامی را میتوان توسط یادگیری تغییر داد . بنابراین یک ورزشکار می تواند پاسخ سازنده تر و ملایم تری به ناکامی بدهد .

 
نظریه یادگیری اجتماعی :
آیا خشونت , رفتار اجتماعی یاد گرفته شده ای مانند رفتارهای دیگر است . بر اساس نظریه یادگیری اجتماعی آلبرت باندرا رفتار خشونت آمیز به دو شیوه یاد گرفته می شود و ادامه
می یابد .
1- الگوپذیری (modeling)  2- فرآیند جانشینی ( Vicarious )
اثر الگو پذیری مبتنی بر گرایش شخص به تقلید از اعمال فردی است که مورد مشاهده قرار می گیرد . بنابراین مشاهده فردی که اعمال خشونت آمیز انجام می دهد به احتمال زیاد منتهی به نشان دادن رفتارهای مشابه می شود . فرآیند جانشینی زمانی مشاهده می شود که مشاهده کنندگان با الگویی مواجه می شوند که برای انجام رفتار خشونت آمیز پاداش می گیرند یا مجازات می شوند . زمانی که کودکی می بیند که جمعیت برای ورزشکاری که رقیبی را آسیب رسانده است هورا می کشند , موفقیت تیم خشن تر را مشاهده می کند فرآیند جانشینی از راه تقویت مستقیم رفتارش اعمال خشونت آینده او را تقویت می کند . پژوهشهای اولیه که بیشتر آنها توسط بندورا و همکارانش انجام گرفت نظریه یادگیری اجتماعی را درباره خشونت انسانی حمایت کرده اند . در یک مطالعه از الگوهای بزرگسالان خواسته شد تا در واکنش به حل مسائل , رفتارهای خشونت آمیز نشان می دهند زمانیکه از کودکان خواسته شد تا مسأله ای را حل کنند آنها واکنشهای خشونت آمیز بزرگسالان را تقلید کردند . گر چه این رفتارها با حل مسأله ارتباطی نداشت . در پژوهشهای دیگر کودکان در شرایطی قرار گرفتند تا 4 گونه برنامه را در 4 موقعیت متفاوت مشاهده کنند .
1) بزرگسالی الگوی رفتار خشونت آمیز را اجرا می کرد .
2) خشونت بزرگسالی را از تلویزیون مدار بسته تماشا می کرد .
3) خشونتی که توسط یک حیوان اجرا می شد
4) رفتار خشونت آمیز یک الگو را در طول بازی تماشا می کرد .
پژوهشگران پی بردند که رویارویی با الگوهای خشن , خشونت کلامی , و بدنی کودکان را افزایش داد . علاوه بر آن تماشای تلویزیون مانند مشاهده رفتار بزرگسالان تأثیر  گذاشت و الگوی حیوانی اثر کمتری داشت . و مطالعات مک کولد نشان داد که ارتباط مستقیمی بین میزان خشونت نوجوانان و خشونت در محیط خانوادگی وجود دارد . فرزندان خشن دارای والدینی خشن , مجازات کننده , طرد کننده بودند که این والدین در راهنماییشان بی ثبات بودند و رفتارشان نسبت به هم خصمانه بود و یکدیگر را تحقیر می کردند و فرزندان غیر خشن در محیطی گرم ( کمتر مجازات کننده ) بزرگ می شدند و والدین در ارائه راهنمایی شان ثبات داشتند و احترامی برای همه اعضای خانواده قائل بودند .
و گاهی رشته های خاص ورزشی با نیاز به خشونت , به نظریه یادگیری اجتماعی اعتبار
می بخشد مانند هاکی روی یخ که خشونت روی آن اجتناب ناپذیر است . زیرا بخشی جدا ناشدنی از نظام آن  است . در هاکی بیشتر تیمها برای موفقیت حداقل به یکی دو بازیکن خشن نیاز دارند که برای جنگیدن آماده باشند ظاهراً خشونت بویژه در روزش در واقع پدیده ای آموختنی است و در برخی موقعیتها و توسط افراد معینی بیشتر از  افراد دیگر به آن روی آورده می شود .
بسیاری از مربیان و تماشاچیان اغلب این نوع رفتار را به غلط پرخاشگری می نامند , از طرف دیگر اگر مدافع , بازیکن خط حمله را به قصد خارج کردن از مسابقه صدمه بزند, بدان پرخاشگری گویند . پس بنابراین پرخاشگری رفتار تعمدی به قصد آسیب رساندن می باشد. تعیین دقیق قصد ورزشکار برای مشاهده کننده مشکل است و معمولاً به وسیله داور مسابقه تعیین می گردد اما تفسیر داور نیز مصون از خطا نمی باشد .

 نظریات مربوط به پرخاشگری
آیا پرخاشگری غریزی است و یا اینکه در نتیجه یادگیری به وجود می آید ؟
چه عواملی موجب بروز پرخاشگری می شوند ؟
آیا پرخاشگری بر روی اجرای مهارت تأثیر می گذارد ؟
آیا ورزش به عنوان جلوگیری از بروز رفتار خشن می تواند تأثیر مهمی داشته باشد؟
سئوالات مذکور , مثال هایی از موضوعات تحقیقی در مورد  پرخاشگری در ورزش می باشند.
فروید در سال 1930 اظهار کرد که پرخاشگری غریزی است . او معتقد بود که پرخاشگری در داخل بدن تولید می شود و نهایتاً سطح خطرناک و غیر قابل تحملی را می سازند .
در سالهای اخیر در تائید غریزی بودن پرخاشگری , لورنز اظهار کرد که پرخاشگری در درون فرد ساخته می شود و نیازمند آزاد شدن و رهایی می باشد . آزادسازی ممکن است از طریق یک کنش قابل پذیرش و یا غیرقابل پذیرش ( ضد اجتماعی ) واقع گردد.
جان دلارد و همکارانش نظریه تخلیه پرخاشگری را به تفصیل شرح داده اند , آنها معتقدند که ابراز هر شکل از پرخاشگری که برای جامعه خطرناک نباشد اثری تخلیه کننده داشته و قدت برانگیختگی به پرخاشگری به اشکال خطرناک اجتماعی را کاهش می دهد . بنابراین برای هر جامعه ای مفید خواهد بود بگذارند اشکال مشخصی از پرخاشگری ابراز شود .
نظریه دلارد و همکارانش که به فرضیه ناکامی پرخاشگری معروف است پرخاشگری را واکنشی در مقابل ناکامی می داند . این نظریه اظهار می کند که ناکامی مانع از رفتار هدایت شده به سوی هدف می شود و پرخاشگری را در مقابل شخصی یا شیئی به وجود می آورد .
غالباً وقتی چیزی را از کودک می گیریم یا کودک دیگری او را می اندازد یا وقتی مانع فعالیت او می شویم یا وقتی کودک در موقعیتی قرار می گیرد که در او ایجاد ناکامی می کند , کودک خشمگین می شود . حتی در بین دانشجویان دانشگاه نیز ناکامی زندگی روزمره که باعث خشم می گردد , دیده می شود .

 ناکامی در روانشناسی ورزش به چه معنایی است ؟
استرس یا برانگیختگی بیش از حد , غالباً به ناکامی منجر می گردد که وجه مشخصه آن سه واکنش اساسی در فرد می باشد . این سه واکنش تأثیر منفی بر روی عملکرد ورزشکار
 می گذارند . این واکنش ها در افراد ذاتی بوده , اما در هر فرد گرایش بروز یکی از آنها بیش از دیگران وجود دارد و این سه واکنش عبارتند از :
1- خشم  2- گریز یا فرار  3- جمود و یا بی حرکتی

 مسابقه و پرخاشگری
تردیدی وجود ندارد که در ورزش خشم و پرخاشگری وجود دارد و در مسابقات احساسات برانگیخته می شوند . در زمان حاضر یک نظر عامه اظهار می کند که مسابقه محرک پرخاشگری است , در نتیجه مسابقه ورزشکاران را بر انگیخته می کند و ورزش به عنوان دریچه اطمینانی برای کنترل این احساسات می باشد .
در مورد فرضیه مسابقه – پرخاشگری در سال 1949 محققی اظهار کرد که خشم و پرخاشگری کلامی در گروههای مسابقه ای بیشتر از گروههای همکار می باشد . همچنین به طور مشابه محقق دیگری در سال 1953 دریافت که در فعالیتهای مسابقه ای پسران در یک اردوی تابستانی پرخاشگری بدنی وجود دارد .
برکروتیز معتقد بود که پرخاشگری به علت ناکامی است . ناکامی در موضوعاتی که پیش بینی شکست یا به طور واقعی تجربه شکست وجود دارد و در نتیجه ناکامی یا برانگیختگی به صورت پرخاشگری تخلیه می شود .
از طرف دیگر عده ای از محققین معتقدند که مسابقه علت پرخاشگری نبوده و علت پرخاشگری به هنگام مسابقه تحریکات درک شده می باشد . با توجه به مطالب مطروحه , علل واقعی پرخاشگری در محیط ورزشی چه چیزی است ؟
ممکن است پرخاشگری منتج از این واقعیت باشد که مسابقه خود یک محرک می باشد و یا اینکه علت بروز پرخاشگری در مسابقه را ناکامی بدانیم , بخاطر اینکه افراد شکست را پیش بینی می کنند و به عنوان دلیل سوم پرخاشگری را در نتیجه برانگیختگی ذاتی در موقعیت ورزشی بدانیم .
عملاً ثابت شده است که کودکانی که عصبانی می شوند و به آنها اجازه داده می شود که عصبانیت خود را به طرقی ابراز نماید , آرام تر نمی شوند بلکه بر عکس عملاً یاد می گیرند که پرخاشگر باشند .
 پرخاشگری و برخورد حضرت علی «ع»
« الغضب مفتاح کل شر» غضب کلیه همه بدیهاست .
در روایات آمده است که حضرت علی « ع» به کظم غیظ تأکید فراوان نموده اند که خود از ملکه صفات ایشان بوده است , به طوریکه در یکی از جنگها که بر سینه دشمن می نشیند دشمن به روی آن حضرت آب دهان می اندازد و آن حضرت اگر چه می توانستند که عبدود را بکشد ولی بر خشم خود غالب شده و پرخاشگری او را ندیده گرفته و او را رها ساختند .

 کظم غیظ و مالک اشتر نخعی :
اینگونه گفته شده است که روزی مالک اشتر سردار بزرگ اسلام از بازاری می گذشتند و یکی از بازاریان برای خنده و استهزاز و شوخی با دوستانش که در یک جا جمع شده بودند , مقداری زباله و سبزی بر سر و روی آن سردار انداختند و ایشان در میان خنده و استهزا جمع خشم خود را فرو برده و به راه خود ادامه دادند پس از رفتن آن سردار یکی از بازاریان به آن مرد جاهل گفت : آیا می دانستی که آن مرد کیست و چنان عملی را انجام دادی ؟ وای بر تو. او تو را حتماً تنبیه سختی خواهد نمود. مرد جاهل گفت : نه , مگر او که بود ؟ فرد بازاری به او گفت که او مالک اشتر بزرگ سردار  اسلام است و مرد جاهل در حالیکه بر سر و صورت خود می زد به دنبال مالک اشتر دوید تا از او طلب مغفرت نماید وقتی به او رسید او را در مسجد یافت که مشغول نیایش است به پای مالک افتاد و از او طلب بخشش نمود مالک اشتر به او گفت : من از تو هیچ رنجشی به دل ندارم و در آن لحظه تصمیم گرفتم که به مسجد بیایم و برای رفع جهالت تو نزد خداوند متعال دست به دعا بردارم و نه تنها قصد تنبیه تو را نداشتم بلکه برای تو دعا نیز نمودم .
و این عمل مالک اشتر برای نسل مسلمان از آن زمان تا کنون درس اخلاق بوده است .
خشم ایمان را فاسد می کند چنانکه سرکه عسل را .   پیامبر اسلام ( ص)
خشم در اصل نیرویی است دفاعی که برای دفاع از خود پاسداری از حق در نهاد انسان گذارده شده ولی چون از محور اصلی خویش خارج گردد تبدیل به یکی از رذایل بزرگ
می شود و رذایل مهم دیگری را با خود به همراه می آورد بنابراین اگر خشم در جهت پاسداری از حق و دفاع از چیزی باشد که دفاع از آن عقلاً و شرعاً ضروری است از جمله فضایل است اما اگر بر مبنای خودخواهی بوجود آید ما در بسیاری از رذایل می شود بنابر این کسی که هرگز خشم به سراغ او نمی آید و در برابر تمامی صحنه ها بی تفاوت و آرام است او انسان کاملی نیست . خشم در مواجهه با ظلم و تعدی و در مقام دفاع از حقیقت به شرطی که شکل افراطی به خود نگیرد و انسان را از محور اعتدال خارج نکند ناشی از بیداری دل و حساسیت در برابر حق و باطل است .

 انگیزه دشمنی و پرخاشگری
انسان برای حمایت از خود و از بین بردن عوامل ناکامی پرخاشگری می کند و دست به کشتار می زند بعضی از روانشناسان این انگیزه را فطری دانسته اند .
فروید ابتدا عقیده داشت که عداوت و کینه توزی از سرکوفت کردن میل جنسی ناشی
 می شود ولی بعدها معتقد شد که عداوت و پرخاشگری یک استعداد غریزی و مستقل است, یعنی انسان ذاتاً پرخاشگر است و اگر او پرخاشگری نکند به خودش پرخاشگری می شود مثلاً انسان فطرتاً از برادرش نفرت دارد و در ورای محبت ظاهری موجود بین مردم یک دشمنی نهانی وجود دارد و پاک بودن طبیعت انسان جز یک خیال خرافی نمی باشد . به عبارت دیگر دشمنی و پرخاشگری مانند گرسنگی یک انگیزه و احتیاج فطری  است . خلاصه به عقیده فروید عداوت و پرخاشگری تنها وسیله برای رسیدن به یک هدف نیست بلکه خود هدف
می باشد و همچنین انگیزه است که باعث پیدایش جنگهای گوناگون بین مردم و ملتها می شود ولی تحقیقات جدید روان شناسی و مردم شناسی این عقیده فروید را رد کردند و نشان دادند که عداوت و پرخاشگری غالباً نتیجه سرکوفته شدن انگیزه های فرد است چنانکه در قبایل اولیه از این انگیزه ها خبری نیست مانند قبیله « آراپش » در گینه نو پرخاشگری به هیچ روی تنها صورت واکنش در برابر تهدیدها نیست . جانوران در برابر تهدید نسبت به هستی خود یا با خشم و تهاجم واکنش نشان می دهند یا با ترس و گریز در واقع به نظر می رسد که گریز صورت رایج تر واکنش باشد جز هنگامی که جانور هیچ فرصتی برای فرار ندارد و از این رو به عنوان آخرین چاره می جنگد .
یکی از مهمترین سرچشمه های پرخاشجویی خود دوستی می باشد . شخص خود دوست اغلب نه از طریق بستگی با دیگران یا به وسیله کار یا دستاورد واقعی خودش که با اعتقاد کاملاً ذهنی خویش در مورد کامل بودن , برتری خودش بر دیگران و ویژگی فوق العاده اش به مفهومی از ایمنی دست می یابد . پرخاشجویی چند  حالت دارد :
یکی پرخاشجویی دفاعی می باشد و یکی از سرچشمه های مهم پرخاشجویی دفاعی عبارت است از :
پرخاشجویی به عنوان واکنش نسبت به هر کوششی برای آگاه ساختن کشمکشها و خیال های واپس زده , حالت دیگر پرخاشجویی یکنواخت می باشد که اقدام گوناگونی از پرخاشگری را در بر می گیرد که اجرایشان نه به خاطر برانگیخته شدن پرخاشگر یا میل به نابود ساختن است بل چون به او گفته شده چنین کند و اطاعت دستور را وظیفه می داند در همه جامعه هایی که دارای ساخت رتبه بندی است شاید اطاعت ریشه دارترین نشان ویژه باشد . اطاعت برابر فضیلت است و نافرمانی گناه دانسته می شود . نافرمان بودن گناهی کبیره است که همه ی دیگر جنایتها از پی آن فرا می رسد . ابراهیم به خاطر اطاعت خدا می خواست سرش را بکشد . ارتش ها به ویژه اطاعت را پرورش می دهند , زیرا دقیقاً اساسشان بر پذیرش مطلق و بازتاب مانند فرمانها بنا نهاده شده است که از هر گونه چون و چرا جلوگیری می کند . سربازی که می کشد با انگیزه شقاوت و ویران سازی به حرکت در نمی آید بلکه با اصل اطاعت بی چون و چرا این کار را انجام می دهد .
انگیزه اطاعت نکردن یا همنوایی نکردن نزد بسیاری افراد تهدید درونی را تشکیل میدهد که با اجرای اقدام پرخاشگرانه ای لازم از خود در برابرش دفاع می کنند.
نوع دیگر پرخاشجویی وسیله ساز است که هدفش به دست آوردن چیزی است که لازم یا مطلوب می باشد . هدفش ویرانی بدانگونه نیست تنها به عنوان وسیله ای برای دستیابی به هدف واقعی عمل می کند . از این لحاظ شبیه به پرخاشجویی دفاعی است . لیکن از جنبه های دیگر فرق می کند . در فرهنگ ما هم اقدام هایی که گرایش به تبدیل هر کسی به مصرف کننده دارد . طمع را به شدت در ما تقویت می کند البته شخص طمعکار اگر پول کافی برای خرید آنچه می خواهد داشته باشد لازم نیست پرخاشگر شود لیکن شخص طمع کاری که وسایل لازم ندارد اگر بخواهد خواسته هایش را ارضا کند باید به تهاجم دست زند .
آشکارترین نمونه اش معتادین به مواد مخدر می باشند که بسیار کسانی که پول خرید مواد را ندارند به راهزنی , یورش یا حتی کشتار به منظور به دست آوردن وسیله لازم می پردازند . با چنین رفتار ویران سازی پرخاشجویی شان وسیله ساز است و هدف نیست.

 پرخاشگری :
با مطالعه روزنامه ها و مجلات متوجه می شویم که خشونت و اعمال پرخاشگرانه به مقدار زیادی در جامعه نفوذ کرده است . خشم و پرخاشگری صلح جهانی را تهدید می کند از اینرو تعجب آور نیست اگر می بینیم روانکاوان و روان شناسان کنفرانس هایی درباره اینکه چگونه می توان از تعدی افراد به یکدیگر جلوگیری کرد , تشکیل می دهند و با تحقیقاتی در مورد شرایط ایجاد کننده پرخاشگری و خشم حاصل از پرخاشگری انجام میشود.
اعمال پرخاگشرانه در ورزش نیز دیده می شوند . روزنامه ها حوادثی را گزارش می کنند که در آنها مربیان , ورزشکاران را به صدمه زدن حریف تشویق کرده اند و ورزشکارانی را که به خاطر همین اعمال دچار محرومیت هایی که گاهی بسیار طولانی هم می باشند شده اند, بنابراین پرخاشگری در ورزش موجب نگرانی های زیادی برای مدیران برنامه های ورزشی , مربیان و حتی ورزشکاران می باشد .
در یادگیری این مفهوم شما با تعریف پرخاشگری , نظریات مربوط به اینکه چرا انسانها در مقابل همنوعانشان پرخاشگر می شوند و رابطه ما بین مسابقه و اعمال پرخاشگرانه آشنا
می شوید .
پرخاشگری رفتاری به قصد آسیب رساندن به یک ارگانیزم به صورت مستقیم یا غیرمستقیم
می باشد , آسیب می تواند به صورت جسمانی , روانی یا اجتماعی می باشد. اما در ورزش آسیب جسمانی شایعتر می باشد . زمانیکه ورزشکار قصد به آسیب رساندن یا صدمه زدن را می کند , آن ورزشکار مبادرت به پرخاشگری نموده است .
مثالی خوب در این مورد , بازیکن حرفه ای فوتبال می باشد که اغلب کوشش می کند به صورت عمدی به بازیکن حریف آسیب برساند . از طرف دیگر اگر بازیکن دفاعی با قدرت زیاد تکل می رود و مانع از گل شدن توپ توسط بازیکن خط حمله می گردد . تکل بازیکن دفاعی بر بازیکن خط حمله هیچگاه عمل پرخاشگرانه محسوب نمی گردد . چرا چون اعمال قدرتی و حرکاتی با نیروی زیاد , اگر در چارچوب قوانین بازی مجاز باشند , جزئی از بازی و ورزش محسوب شده و پرخاشگری نمی باشد .

 متغیرهای پرخاشگری در ورزش :
به دو نوع تقسیم می شوند :
1) متغیرهای مربوط به بازیکن   2) متغیرهای مربوط به مسابقه

 متغیرهای مربوط به بازیکن
1- رقابت : در ورزشهای رقابتی , هدف مانع دستیابی حریف به هدف مورد نظر است. تحقیقات نشان می دهد که بعد از شکست پرخاشگری بیشتر می شود . مارتیز (1974)
می گوید : وقتی حریفان با هم برابر باشند , اختلاف اندک موجب ایجاد درجات بالایی از ناکامی می شود پاداش زیاد باعث ناکامی بیشتر می شود .
2- تهیج و تحریک : اگر بازیکنی در حالت تحریک و تهیج زیاد قرار گیرد و محرکهای مربوط به پرخاشگرانه نیز در محیط ورزشی وجود داشته باشد به احتمال قوی پاسخ پرخاشگرانه بروز خواهد کرد .
3- عوامل شناختی و عاطفی : ارزیابی فرد از عمل پرخاشگرانه خود ممکن است او را به پاسخ های متفاوتی وادار نماید مثلاً با خود فکر کند آیا ارزش آن را دارد که از بازی اخراج شود و ...
4- قصد حریف : گاهی این سوال پیش می آید که چرا حریف خشونت می کند ؟ آیا عمداً قصد مجروح کردن داشته است ؟ اگر پاسخ مثبت باشد آنگاه تصمیم بازیکن به احتمال قوی تلافی جویی از طریق پرخاشگری متقابل خواهد کرد .
5- گناه و تقصیر : ورزشکاران بعد از ارتکاب پرخاشگری یا عمل خشونت آمیز تا اندازه ای احساس تقصیر و گناه می کنند . سیلوا برای بررسی مجاز بودن خشونت خصمانه در ورزش تحقیقی انجام داد و به این نتیجه رسید که بعد از پرخاشگری خصمانه در شرایط غیر ورزشی , سطوح بالایی از تقصیر و گناه تجربه می گردد . ولی پرخاشگری خصمانه در شرایط بازی بسکتبال سطوح بالایی از احساس گناه و تقصیر ایجاد نکرد این یافته ها به این معنی است که ورزشکاران یاد می گیرند که رفتارهای پرخاشگرانه بخش مجاز و قابل قبول در ورزش مورد نظر می باشد .
6- آمادگی جسمانی : تحقیقات زیلفن (1979) نشان داد که ورزشکارانی که از آمادگی جسمانی بالایی برخوردارند , هنگام مواجهه با فشار جسمانی یا محرکهای هیجان آور در محیط با شدت کمتری از فعالیت فیزیولوژیکی واکنش نشان می دهند .
7- سطح فعالیت : پرخاشگری باعث کاهش میزان فعالیت ورزشی می شود . یعنی باعث برانگیختگی زیاد می شود و بازیکن در نیمه راست منحنی U وارونه قرار می گیرد . طبق قانون U وارونه عملکرد مشخص با افزایش برانگیختگی , افزایش می یابد و زمانی که ورزشکار بیش از اندازه برانگیخته می شود به عملکرد صدمه می زند . هر مهارت و موقعیت ورزشی دارای سطح برانگیختگی مطلوبی است که به بهترین عملکرد فرد می انجامد . خشونت خصمانه زمانی بیشترین احتمال وقوع را دارد که شخص به هیجان آید یا برانگیخته شود . نتایج نشان می دهد پاداش برای بازی خشن بالاتر از مجازات برای چنین عملی است و این باعث تقویت خشونت می شود .
  متغیرهای مربوط به مسابقه :
1- نتیجه مسابقه : معمولاً در پایان یک بازی اعضای تیم بازنده خطاها و خشونت بیشتری نسبت به تیم برنده مرتکب می شوند .
2- میزبان یا میهمان بودن : معمولاً تیمهای میهمان تمایل بیشتری برای ارتکاب خطا نسبت به تیمهای میزبان دارند ( البته تمام تحقیقات از این نظریه حمایت نکرده اند)
3- گستره امتیازات : زمانیکه امتیازات دو تیم کاملاً نزدیک به هم باشند پرخاشگری کمتری بروز می کند .
4- کل گلهای زده شده یا امتیازات کسب شده : وقتی گلهای بیشتری زده می شود عمل پرخاشگرانه کمتری رخ می دهد از نظر ولکامتر گل زدن تحریک را پایین می آورد .
5- مکان تیم در جدول : تحقیقات نشان می دهد که تیمهای پایین تر در جدول نسبت به تیمهای بالاتر پرخاشگری بیشتری نشان می دهند .

 سایر عوامل :
اشنایدر واتیزن چنین فرض کرد که رفتار خشن یک ورزشکار با چند عامل مرتبط است :
1) میزان برد در ورزشی ویژه
2) میزان تماس مجاز در محدوده قوانین بازی
3) میزان نیروی تلافی جویانه ای که در ورزش دارند
4) آیا ساختار ورزش در سراسر مسابقه دارای پاداشهای بالا و پایین است ؟ این ویژگیها منطق خشونت غیر قانونی ورزشکار را تبیین می کنند اما اینکه رفتار خشونت آمیز به عملکرد یاری می دهد یا به آن آسیب می رساند .

 مخالفان و موافقان عملکرد پرخاشگرانه
با اطمینان می توان گفت که همه مربیان رفتار پرخاشگرانه در رقابت را تقویت نمی کنند و همه ورزشها نیز طالب آن نیستند بسیاری از مربیان , محیط آرام و راحت یا برانگیختگی و خصومت کم را ترجیح می دهند و بسیاری از ورزشها نیز خواهان آنند . بازیهای گلف , بولینگ , تیراندازی با کمان , و بیسبال از این جمله اند . سیلوا بر اساس تحقیقی نتیجه گرفت : « خشم یا خصومت بالا نسبت به خود بازیکن ممکن است اغلب تعارضی در توجه ورزشکار در پی داشته باشد . اندیشه درباره خشم یا آسیب رساندن به رقیب توجه بازیکن را از تمرکز بر مهارت تکلیف مورد نظر منحرف می کند. این وضعیت در بسیاری از ورزشها منتهی به کاهش در مهارت می گردد.»

تفاوت در پرخاشگری میان مرد و زن ( روان شناسی تفاوتهای فردی دکتر حمزه گنجی )
حتی در زمان خردسالی پسرها پرخاشگر از دخترها در سنین بالا نیز مردان از زنها پرخاشگرترند .
آمار بزهکاران و جنایتکاران در سراسر جهان نشان می دهد که همیشه تعداد مردها از تعداد زنها بیشتر بوده است . تحقیقی به مدت 32 سال در (1965 تا 1933) در ایالات متحده نشان داده است که مردها همیشه از زنها پرخاشگرترند . تنها مورد که زنها پرخاشگری بیشتری نشان می دهند عبارت است از پرخاشگری کلامی بدین معنا که زنها نسبت به مردها زمانی که عصبانی می شوند و حالت پرخاشگری به آنها دست می دهد بیشتر به فحاشی و دشنام دادن می پردازند . حال آنکه مردها به مشت زنی و خشونت جسمی متوسل می شوند. مطالعه رفتار کودکان در سنین قبل از دبستان نیز صحت مطالب فوق را تائید کرده است . (نحوه خودکشی هم در مردان خشن تر است .)
عده ای معتقدند که علت پرخاشگرتر بودن مردها نسبت به زنها را باید در رفتار اجتماعی جستجو کرد به نظر آنها اجتماع کنونی از همان دوران کودکی پرخاشگری را حق مسلم پسرها می داند و دخترها را به غیر فعال بودن و مطیع بودن وادار می کنند . رفتار والدین در تقویت رفتار پرخاشگرانه پسرها و مطیع و غیرفعال بار آوردن دخترها کاملاً موثر است . اما نمی تواند تنها دلیل ایجاد این نوع رفتار از جانب پسرها و دخترها باشد . زیرا مطالعه رفتار پرخاشگرانه حیوانات . بخصوص آنهایی که به انسان نزدیکترند نشان می دهد که رفتار اجتماعی نمی تواند تنها دلیل رفتار پرخاشگرانه باشد . بنابراین پدیده پرخاشگری باید ریشه زیستی داشته باشد . تحقیقاتی که درباره پرخاشگری انجام گرفته نشان داده است که سه عامل زیر می تواند علل آن باشند :
1) تمایز اولیه مغز در جهت الگوی نر بودن
2) میزان هورمونهای خون . مخصوصاً آندروژنها
3) رویدادهای خاص محیط زندگی

 راهکارهایی برای مربیان ورزشکاران
هر پیشنهادی مبنی بر اینکه نباید در ورزش رقابتی رخ دهد غیر واقع بینانه و شاید حتی نادرست باشد . بهتر این است که کنترل اعمال خشونت هدف و تقویت جسارت یا خشونت وسیله ای را مورد بحث قرار دهیم . در اینجا پیشنهادهایی درباره خشونت مناسب و استفاده انتخابی از جسارت یا خشونت وسیله ای در ورزش را ارائه می کنیم .
1- اگر بردن مسابقه هدفی مهم باشد . رفتار خشن , اگر قرار باشد اصلاً سر بزند در اوایل مسابق موثرتر است .
2- اگر ورزشکار به گونه ای طبیعی دارای روحیه کافی باشد , عاقلانه نیست که او را به خشن بودن تحریک کنیم .
3- مربیان باید در اولین مرحله گردهمایی انتظار خود را درباره رفتارهای ورزشکارانه بیان کنند اگر هدف برنامه تفریح کردن و یاد گرفتن مهارتهاست . در این صورت شرکت کنندگان باید بدانند که در چنین برنامه ای خشونت جایی ندارد .
4- ورزشکارانی که از قوانین سوء استفاده می کنند و زمانی که رفتار خشونت آمیز ممنوع شده است با خشونت رفتار می کنند . باید فوراً مجازات شوند . اگر چنین عملی باز هم رخ دهد در اینصورت باید به اخراج تهدید شوند .
5- اگر خشونت جایز شمرده شوند در اینصورت خشونت وسیله ای و نه خشونت هدف را باید تقویت کرد . آسیب رساندن به رقیب نباید هدف شود . رفتار خشن زمانی پذیرفتنی است که به عنوان راهی برای افزایش عملکرد تلقی شود . به گفته آلدرمن «راه افزایش سطوح خشونتگری این است که است  ارزش انگیزشی بالایی به خود عمل داده شود نه نتیجه آن »
6- ورزشکار را با الگوها و نمونه هایی رو به رو کنید که افرادی را نشان می دهند که بدون خشونت و با استفاده از مهارتهای خوب , موفق می شوند .
7- قاضی ها و داوران بازیها نقش مهمی در کنترل خشونت بازیکنان و تماشاچیان بازی
 می کنند . آنها میتوانند در بخشی را که ورزشکار بعد از ارتکاب تخلف احساس می کنند کاهش دهند . اغلب , مسئول مربوطه به ورزشکار اشاره و جریمه را با صدای بلند اعلام میکند. برای نمونه واکنشی خشن مانند « ضربه سوم رابزنی , اخراجی توسط داوران ممکن است ورزشکار را رنجانده و خشمگین نماید . شیوه ای با شدت کمتر که بتواند به گونه ای موثر پیام مورد نظر را انتقال دهد ممکن است مفید افتاد . همچنین مسئولی که به مربی خشمگین به شیوه ای نسبتاً آرام پاسخ می دهد ممکن است خصومت او را کاهش دهد .
8- به ورزشکار آموزش دهید که با شکست در رفتار بد کنار آید بویژه زمانی که دارای ماهیت غیر بدنی است . برای نمونه رقیبی که درباره خانواده بازیکنی بدزبانی می کند را باید نادیده گرفت یا می توان به ورزشکار آموخت که با برانگیختگی بالا در جهت عملکرد موثر دست به تلافی بزند ( مثلاً تکلیفی نیرومند در فوتبال , چرخشی سخت در پرتاب توپ , و همیشه تمرکز کامل روی تکلیف ) بالاتر از همه ورزشکاران باید بیاموزند که بدرفتاری بدنی با رقیب موثر بودن عملکرد را کاهش می دهد و موفقیت تیم را کم می کند .
9- مربیان باید ورزشکارانی را که عصبانت خود را کنترل می کنند به گونه ای مثبت تقویت کنند . بویژه زمانی که در شرایط عاطفی شدیدی به سر می برند . بازیکنی که آزار بدنی را خواه به گونه ای تصادفی یا عمدی , تحمل می کند اما به گونه ای خصمانه پاسخ نمی دهد و با این وجود در سطح مطلوب عمل می کند باید بویژه در حضور دیگران تحسین شود .
10- رفتارهای جسورانه را در صورتیکه باید بکار برده شوند , در وضعی رقابتی نگه دارید . آزار کلامی یا بدنی رقیبان قبل یا بعد از مسابقه فقط خشم و برانگیختگی آنان را بالا می برد تا آن اندازه که ممکن است در نهایت عملکردشان را تقویت کند .
11- برای کاهش خصومت کنشهای متقابل بین تیمهای رقیبان را قبل از مسابقه تقویت کنید , کاکس « ورزش جنگ نیست رویدادی بسیار مهم است که موفقیت و برازندگی را افزایش
می دهد . بسیار آسانتر است که در برابر دشمنی ترسیده خشونت به خرج دهیم تا در برابر رقیبی دوست داشتنی و قابل احترام .
12- خانواده ورزشکاران را باید تشویق کرد تا در مسابقات حضور یابند و در خانه آنچه را که مربی در طول مسابقه پیشنهاد می کرده است , تقویت کند . یعنی به بهترین وجه ممکن در محدوده قوانین و با حداقل و یا بدون خشونت بازی کنند .
13- مربیان می توانند , هنگام صحبتهای قبل از بازی , رفتار خشن در طول مسابقه را تقبیح کنند. اگر قبل از مسابقه صحبتی ضروری باشد و در برخی ورزشها ضروری نیست . محتوای چنین پیامی , باید تشویق به استفاده از مهارتها و تلاش به جای متقاعد کردن بازیکنان آموخته شده ای باشد که سلامت بدنی را تهدید می کنند .
 مقایسه مردان و زنان در پاسخهای خشونت آمیز :
فرودی از دانشگاه ریسکانسین در تحقیق نتیجه گرفت که هر دو جنس می توانند اعمال خشن همانندی را ابراز دارند .
اگر زنان 1) در برابر رقیب خود احساس ضعف کنند . 2) درباره خشن بودن اضطرابی به خود راه ندهند و 3) در صورتیکه پاسخ خشن موجه به نظر برسد .
اما درباره ورزشکاران چه می توان گفت : مطالعات علمی قاطعیت ندارند اگر چه مطالعات شخصیت حاکی از آنند که زنان ورزشکار در خشونت نمره بالاتری از زنان غیر ورزشکار
 می آورند زنان ورزشکار کالج اظهار داشتند که :
1) خشونت می تواند در ورزش و در شرایط مناسب پاسخی بجا باشد اما
2) هیچ جایی برای خصومت یا آسیب رساندن عمدی به رقیب در هیچ زمانی وجود ندارد .
ظاهراً ورزشکاران از درخواست مربی برای ضربه زدن به رقیب یا آزار رساندن به او ناراحت هستند اما این وضع در مورد زنان حتی بیشتر صدق می کند . زنان ورزشکار اظهار داشتند هرگز گونه ای عمدی به بازیکن آسیب نمی رساند حتی اگر مربی آنان چنین درخواستی کرده باشد .
 کنترل عصبانیت در میادین ورزشی
ما به عنوان مربی می توانیم شروع مراحل چهارگانه کنترل عصبانیت را به ورزشکاران خود آموزش دهیم . در این طرح ورزشکاران مراحل A, B, C,  ,D  را دنبال می کنند .
(A آگاهی داشتن
(B کناره گیری و دوری جستن
(C بازبینی راههای موجود و پیامدهای انتخاب آن روشها
(D تصمیم گرفتن و اجرا کردن

 آگاه بودن :
گام اول در مهار عصبانیت این است که شما بدانید چه موقع عصبانی می شوید . بعضی از ورزشکاران علائم هشدار دهنده مربوط به خود را نمی پذیرند یا اینکه درک نمی کنند.
بنابراین سعی می کنند , زمانیکه خونسردی خود را از دست می دهند , خودشان را کنترل کنند. عصبانیت شدید اغلب غیر کنترل است . قطع عصبانیت قبل از رسیدن به این مرحله بسیار آسان است . به ورزشکاران خود کمک کنید تا احساس عصبانیت را به خوبی درک کنند . پیرامون عکس العملهای فیزیولوژیکی فرد عصبانی که با افزایش ضربان قلب به هم فشردن دندانها , تعریق , داغ شدن بدن , و گریه کردن توأم می باشد , با او صحبت کنید .
به ورزشکاران کمک کنید تا توانایی و مهارت شناسایی بدن را بدست آورند . در اماکن ورزشی مقابل با آرامش حرکت کنید و سپس حالت چهره خود را عصبانی نشان دهید !
از آنها بخواهید تا در وضعیت شاد و آرام و عصبانی و نگران قرار گیرند . پیرامون اینکه چگونه این دو حالت هیجانی را در وجودشان حس می کنند بحث کنید .

 دوری جستن
دوری کردن یعنی دور شدن و فاصله گرفتن از وضعیت موجود در وضعیت و شرایط مملو از فشارهای روحی – روانی به ناگاه اولین چیزی که به ذهنشان می رسد بیان یا عمل می کنند .
به وسیله دوری جستن آنها می توانند آرامش خود را بازیابند و کنترل اعمالشان را بدست آوردند . پند قدیمی و درستی که می گوید وقتی عصبانی می شوید تا ده بشمارید راهکاری مثل دوری کردن می باشد . هر دو تدبیر فرد را از دادن پاسخ فوری به وضعیت موجود باز
می دارد . به ورزشکاران کمک کنید که این مهارت را تمرین کنند .
هنگامیکه ورزشکاران بر افروخته می گردند به آنها بگویید حتماً بروید آب بنوشید . نوشیدن آب , فرصت مناسبی را برای کنترل مجدد احساستشان فراهم می کند . پرهیز و دوری کردن از حالتهای هیجانی , فرصت خوبی برای ورزشکارانتا مرحله سوم مهارت عصبانیت استفاده
می کنند .

 بازبینی انتخاب راههای موجود و عواقب آن :
قدم سوم از برنامه کنترل عصبانیت بر روی تفکر و توسعه راههای انتخابی ورزشکاران متمرکز شده است . در شرایطی که ورزشکاران عصبانی می شوند بیشتر اوقات با اولین چیزی که به ذهنشان می رسد عکس العمل نشان می دهند و اغلب بر یک واکنش ناشایست همراه است .
ورزشکاران بجای عکس العمل نشان دادن , به تفکر زیاد نیاز دارند تا بتوانند از میان رفتارهای مختلف موجود , رفتار با ارزش را انتخاب کنند و عواقب آن را بررسی نمایند .
در این مرحله از برنامه کنترل عصبانیت , مراحل دوری جستن , و بازبینی راههای موجود و عواقب انتخابی این راهها را طی کرده است . اکنون , زمان آن فرا رسیده است تا ورزشکار بهترین تصمیم را با توجه به احترام به حقوق دیگران اتخاذ نماید اگر این مراحل 1 تا 3 به خوبی پشت سر گذاشته شود , طی مرحله چهارم تا حدودی آسان به نظر می رسد .

 تصمیم گرفتن و اجرا نمودن
اگر ورزشکاران توانایی کنترل احساسات خود را در شرایطی که منجر به عصبانیت آنها
می شود از دست بدهند , در حقیقت آنها در یکی از مراحل چهارگانه ناموفق بوده اند . همراه با ورزشکار هر مرحله را به تفکیکی مرور کنید تا در یابید . عدم موفقیت و شکست در کجا رخ داده است .
 تحلیل نهایی :
در تحلیل نهایی ورزشکاران همان کاری را می کنند که به آنها آموخته می شوند و از آنها خواسته شده  است ورزشکاران خود مقصر نیستند , بلکه مربیان مدیران ورزشی و حتی والدین مقصر هستند که رفتارهای نامناسبی را دیکته می کنند . رهبران بزرگسالان مسئول جدا کردن جسارت گری ( خشونت وسیله ای از خشونت و خصومت ( خشونت هدف ) در ورزش هستند .
با این همه با وجود این نتیجه گیریها , زمینه خشونت در ورزشها نیاز بسیار شدیدی به پژوهشهای بیشتر دارد . ارتباطی را که بین رفتار خصمانه و توانایی یادگیری و اجرای مهارتهای ورزشی مشاهده می کنیم به طور قطع حاکی از همبستگی است . یعنی خصومت نیسبتاً بالاتر , با یادگیری و سطوح عملکرد پایین ارتباط دارد . اما پژوهشگران مطمئن نیستند که خشونت به ویژه خشونتی که دارای ماهیتی هدفی یا واکنشی است در واقع موجب یا به گونه ای مستقیم منتهی به عملکرد ضعیفتر شود.
گاهی ورزشکاران در شرایط مساوی آمادگی بیشتری برای خشونت دارند و در انتها آنچه روشنتر است این است که با وجود نبود توافق درباره منابع خشونت مربیان الزام اخلاقی دارند به ورزشکاران یاری می کنند تا انرژیها و رفتارهای خشن خود را در جهت مثبت کامیاب بخش و از لحاظ اجتماعی پذیرفتنی بکار گیرند .
نوع تقویت و توصیف آن  مثالهایی از تقویت کننده هایی که باعث افزایش پرخاشگری می شوند  مثالهایی از تقویت کننده هایی که باعث کاهش پرخاشگری می شوند
تقویت کننده های اجتماعی : رفتار اجتماعی کلامی و غیر کلامی  تأئید , تشویق , تحسین و توجه به رفتار پرخاشگرانه , آفرین , مطمئن باش خوب ضربه ای به او زدی
« بیا اینجا و بمن بگو و وقتی او را به زمین انداختی چه احساسی داشتی؟»  عدم تأئید , سرزنش ملایم ,عقب نشینی کردن که در نتیجه رفتار پرخاشگرانه حاصل می شوند « این واقعاً احمقانه است که وارد جنگ و دعوا شوی » « من حتی نمی خواهم با یک چنین بازیکن کثیفی همراه شوم »
تقویت کننده های مربوط به عملکرد:
 الف) غریزی: بازخورد طبیعی از یک پاسخ
ب)مصنوعی : عملکرد وابسته به اطلاعاتی از مربی , معلم یا هم تیمی  الف) احساس زدن یک ضربه , احساس جسمانی از بردن در یک دعوا و کشمکش
ب) دفعه بعد که در چنین وضعیتی قرار گرفتی دوباره او را بزن
اگر او دوباره شما را زد با آرنج ضربه ای به دهانش بزن  الف) احساس انجام یک رفتار تبادلی نظیر ارسال یک پاس قانونی صحیح و بی عیب و نقص احساس جسمانی ناشی از امتیاز گرفتن در بستکتبال به جای ایجاد وضعیت ناهنجار در آن
ب) اگر دفعه دیگر که در این وضعیت قرار می گیری و عمل اشتباه حریف را با یک ضربه بی ارزش تلافی کنی , برای بقیه بازی به جای تو از فرد دیگری استفاده خواهم کرد .
تقویت کننده های داخلی
الف) تسلط بر خویش دلائل شخصی برای انجام رفتار به یک روش معین , انگیزه داخلی
ب ) جانشین , مشاهده رفتار دیگران و نتیجه لازم را از آنها گرفتن  الف) اگر دوباره با او دعوا نکنم تماشاچی ها و هم تیمی هایم فکر می کنند که من ترسو هستم .
مشاهده تماشاچیان , هم تیمی ها و والدین , مربیانی که از دیدن یک دعوا و یا یک بازی کثیف به هیجان آمده اند . پس تماشاچیان حتماً بعد از آن ضربه ایکه او با آرنجش به آن //// و او به زمین انداخت طرفدارانش خواهند شد  الف) اگر من دعوا کنم والدینم بر سرم فریاد می کشند و مربی نیز مرا تعویض می کند .
ب) مشاهده تماشاچیان , هم تیمی ها , والدین و مربی بازی ناجوانمردانه را تأئید نمی کند مطمئناً بعد از اینکه او با آرنجش ضربه زد مردم از او متنفر شدند .
تقویت کننده های مادی
پاداشهای محسوس نظیر : پول , هدیه , نشان افتخار یا شیرینی  بیا , می خواهم یک پیتزا برایت بخرم به تو افتخار می کنم که در آن دعوا مقاومت و ایستادگی کردی و از حق خود دفاع کردی  بیا برویم پیتزائی را که به تو قول داده بودم بدهم چرا که گفته بودم اگر بتوانی دو تا بازی را بدون اینکه خطای پنالتی انجام دهی بازی کنی , برایت یک پیتزا می خرم .
تقویت کننده های ژتونی :
تقویتهای مادی یا سمبولیک که با تقویتهای دیگری که ارزش بیشتری دارند تعویض می گردند .  شما پنج نکته را برای اینکه به آنجا بروی و بازی را به همان طرفی که گفتم بهم بزنی , آموخته ای .
اینهم همان توپ امضا شده ای که می خواستی  آن 5 ژتونی را که شما برای انجام پنج بازی بدون خطا گرفته بودید به من بدهید .
در عوض بفرمایید این هم بلیط همان برنامه ای که می خواستی ببینی .
مروری بر تقویت کننده هاییکه رفتار پرخاشگرانه را در ورزش کنترل
 
منابع :
آناتومی و تران سازی انسان – اریک فوروم – ترجمه : الف – صبوری
اخلاق اسلامی – محمدعلی سادات
اصول روانشناسی – نرمال .ل.مان – ترجمه : دکتر محمود ساعتچی
جزوه درس مبانی روان اجتماعی تربیت بدنی - دکتر سهرابی - دانشگاه فردوسی مشهد
داستان راستان – آیت الله مطهری
روان شناسی ورزش - استفن جی بول
روان شناسی تفاوتهای فردی - دکتر حمزه گنجی
روان شناسی و رفتار ورزشی - دکتر آن ماری برد
روان شناسی ورزش از تئوری تا عمل - مارک اچ.انشل
روانشناسی فیزیولوژیک
روان شناسی اجتماعی ( همرنگ با جماعت ) - حمید لطفی
روان شناسی اجتماعی ( همرنگ با جماعت ) - دکتر یوسف کریمی
روانشناسی عمومی - علی اکبر شعاری نژاد
روانشناسی ورزشی – ب – خاص – ترجمه عیدی علیجانی ، مهوش نوربخش
شخصیت علی ( ع ) – دکتر علی شریعتی
فرهنگ جامع روان شناسی – روان پزشکی و زمینه های وابسته - دکتر نصرت الله پور افکاری
مبانی تربیت بدنی و علوم ورزشی
مبانی روانی – اجتماعی در تربیت بدنی – فرهاد رحمانی نیا
نشریه زیور ورزش سال دوم . شماره آذر ماه 1379 . مقایسه کنترل عصبانیت در میادین ورزشی . ترجمه محمد ابراهیم مرجانی – مهدی شیری.
 
فهرست مطالب
تاریخچه خشونت در ورزش  1
جامعه و ورزش  2
تفاوتهای میان جسارت و خشونت در ورزش  3
انواع پرخاشگری در حیوانات  4
انواع پرخاشگری در ورزش ( goal reactive )  5
عناصر پرخاشگری خصومت آمیز  7
شیوه شناسایی خشونت  8
علل خشونت  9
علل بیولوژیکی  9
علل روان شناختی  11
علل پرخاشگری در ورزش  11
نظریه های پرخاشگری  18
فرضیه تزکیه لئوناردوبرکوتیز  18
نظریه تخلیه  19
نظریه جابجایی ناکامی – خشونت  19
نظریه یادگیری اجتماعی  20
نظریات مربوط به پرخاشگری  23
ناکامی در روانشناسی ورزش به چه معنایی است ؟  24
مسابقه و پرخاشگری  24
پرخاشگری و برخورد حضرت علی ( ع )  26
کظم غیظ و مالک اشتر نخعی  26
انگیزه دشمنی و پرخاشگری  27
پرخاشگری  30
متغیرهای پرخاشگری در ورزش  31
متغیرهای مربوط به بازیکن  32
متغیرهای مربوط به مسابقه  33
سایر عوامل  34
مخالفان و موافقان عملکرد پرخاشگرانه  35
تفاوت در پرخاشگری میان مرد و زن  35
راهکارهایی برای مربیان ورزشکاران  36
مقایسه مردان و زنان در پاسخهای خشونت آمیز  39
کنترل عصبانیت در میادین ورزشی  40
آگاه بودن  41
دوری جستن  41
بازبینی انتخاب راههای موجود و عواقب آن    42
تصمیم گرفتن و اجرا نمودن  43
تحلیل نهایی  43
منابع  45